IBBY á Íslandi – Kennarinn.is

Posted by: Kennarinn | on apríl 1, 2024

Fullkomið

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið

Námsefnið er samið við smásöguna Fullkomið eftir Hilmar Örn Óskarsson sem lesin var á RÚV 4. apríl 2024 í tilefni af alþjóðadegi barnabókarinnar 2. apríl. Sækja má útprentað eintak af sögunni hér.

IBBY á Íslandi fagnar deginum árlega með því að fá valda barnabókahöfunda til liðs við sig og eru sögurnar sérstaklega ætlaðar grunnskólanemendum í 1.-10. bekk. Undanfarin ár hefur einnig verið boðið upp á námsefni tengt sögunum sem kennarar geta sótt og unnið með viðfangsefnið enn frekar.

Að þessu sinni samdi Unnur María Sólmundsdóttir grunnskólakennari fjölbreyttan verkefnapakka fyrir alla aldurshópa sem kennarar geta sett saman að vild. Teikningarnar við námsefnið gerði Sóldís Perla Ólafsdóttir, nemandi á myndlistarbraut Fjölbrautaskólans í Breiðholti.

___________________________________________

Kennsluleiðbeiningar

1. Fjársjóðurinn

Nemendur afla sér upplýsinga um fleiri verk höfundar, um hann sjálfan skrifa og skrifa í kjölfarið stutta samantekt.

Lausn

Hilmar Örn Óskarsson hefur m.a. samið

Dredfúlíur flýið!
Holupotvoríur alls staðar!
Húsið í september
Kamilla vindmylla og unglingarnir í Iðunni
Kamilla vindmylla og svikamyllurnar
Funi og Alda Falda
Kamilla vindmylla og leiðin úr Esjunni
Kamilla vindmylla og bullorðna fólkið

Um Hilmar Örn, af vefnum bokabeitan.is

Hilmar Örn Óskarsson er fæddur 1975 í Reykjavík. Hann ólst upp í Breiðholti, gekk bæði í Breiðholtsskóla og lauk stúdentsprófi í Fjölbrautaskóla Breiðholts. Hilmar fékk snemma mikinn áhuga á bókum og lauk B.A. gráðu í bókmenntafræði við Háskóla Íslands. Hann á fjögur börn sem lesa stundum handrit sem faðir þeirra vinnur að. Hilmar Örn gekk til liðs við Bókabeituna 2011 og hefur bæði skrifað og þýtt bækur sem Bókabeitan hefur gefið út.

Nokkrar skemmtileg staðreyndir um Hilmar Örn:

Hann er lofthræddur.
Hann er með svart belti í Taekwondo sem hann kennir bæði börnum og fullorðnum.
Hann hefur óþrjótandi áhuga á hryllingsmyndum.
Hann syngur á meðan hann vaskar upp.

___________________________________________

2. Sögupersónur

Verkefni nemenda er þvíþætt, annars vegar að lesa stuttan texta og tengja við nöfn sögupersóna og hins vegar að teikna sögupersónurnar eins og börnin sjá þau fyrir sér.

Lausn

Iðunn – Litla systir Elíasar sem elskar að atast í honum.
Ögmundur – Strákur sem missti hundinn sinn í kjaftinn á heimavinnunni!
Baldur – Besti vinur Elíasar frá því í leikskóla.
Vummi – Skálduð persóna í smásögu Elíasar sem lendir í lífsháska.
Álfrún – Kennari sem er sífellt jákvæður og kennir íslensku.
Elías – Aðalpersóna sem þjáist af ritstíflu en skrifar á endanum fullkomna örsögu.
Ewa – Stelpa með jólalegar og allt að því heilagar freknur.
Þorlákur – Karfi á hafsbotni með yfirvaraskegg og veiðidellu.

___________________________________________

3. Tveggja stafa orð

Í smásögunni eru 26 tveggja stafa orð sem nemendur Ieika sér með. Þau tyIIa bIýantsoddi í gegnum bréfakIemmu og koma fyrir á miðju skífunnar. BréfakIemmunni er þeytt í hringi og orðið sem hún Iendir á er ritað í sneiðina. Það orð sem fyrst fyIIir aIIa 10 reitina í sneið (hefur komið 10 sinnum upp) hefur sigur úr býtum.

Verkefnið má Ieggja fram með ýmsum hætti eftir aIdri og getu nemenda. Þannig geta yngri börn þjáIfað fínhreyfingar með því að Iita reitina eða krossa í þá og eIdri börn skrifað orðin nn í sífeIIt minnkandi svæði.

Efni og áhöId

BréfakIemma, Iitir og ritföng.

Umræðupunktar

Hversu oft þurfti að þeyta bréfakIemmunni tiI að kIára verkefnið? (Börnin teIja reitina sem þau hafa skrifað í eða Iitað).
Hvaða orð Ienti í 2. sæti?
Hvaða orð fengu engin stig?

Aukaverkefni í stíIabók

Stækka má verkefnið og í stað þess að Iita eða skrifa í reitina má ákveða að þeyta bréfakIemmunni í ákveðið mörg skipti (50x, 100x, 200x, …) skrá inn í þá með strikataIningu, taka niðurstöðuna saman í Iokin og setja upp sem súIurit í stíIabók.
Semja 26 stuttar máIsgreinar sem hver um sig inniheIdur eitt af tveggja stafa orðunum tiI að sýna dæmi um notkun þeirra í ísIensku máIi.

___________________________________________

4. Orðskýringar

Nemendur lesa stuttar málsgreinar og finna hvaða orð þær eiga við. Númer orðsins er skráð í réttan reit hjá málsgreininni.

Lausn

Atvinnuviðtal – Þegar fólk sækir um vinnu og fer í viðtal hjá yfirmanni í fyrirtækinu.
Stjörnuþoka – Milljónir stjarna sem eru nálægt hver annarri og mynda þyrpingu.
Skotmark – Mark, skífa eða svæði sem fólk skýtur á til að æfa sig t.d. í bogfimi.
Glasamotta – Lítil motta sem er notuð undir glas til að verja borðið sem það hvílir á.
Kjörlendi – Landsvæði þar sem plöntum og dýrum líður vel og kjósa að vera á.
Marglytta – Hálf gegnsætt dýr sem lifir í sjó og minnir mest á opna fallhlíf.
Fumlaust – Þegar fólk gerir eitthvað án þess að hika, er laust við fum og fát.
Pissustingur – Þegar manneskju er svo mál að pissa að hún finnur fyrir verk.
Stigagangur – Sameiginleg rými sem gengið er um til að komast á milli hæða í fjölbýli.
Andvarp – Stunda eða lágt hljóð sem fólk gefur frá sér, oft óafvitandi.
Tímapunktur – Ákveðin stund eða tími sem miðað er við, t.d. áramót.
Innblástur – Eitthvað sem örvar sköpunargleðina eða hugmyndaflugið.

___________________________________________

5. Spurt og svarað #1 og #2

Nemendur svara stuttum spurningum og mikilvægt að byrja málsgreinar á stórum staf og enda þær á punkti.

Lausn

Hann er með grænt hár og í eldgömlum jakka sem er of lítill á hann.
Elías er hrifinn af Ewu og því eru freknurnar sem áður voru drullupollalegar nú meira jólalegar.
Álfrún fékk þá hugmynd að leggja ritunarverkefni fyrir nemendur, allir eiga að skrifa smásögu.
Hann vill ganga í augun á Ewu því hann veit að hún elskar að lesa.
Sleppti því að borða, skrapp í bíltúr með strætó, reyndi að tæma hugann og svaf í 10 klukkutíma.
Maður sem Elías sá út um herbergisgluggann sinn og var í raun bara saklaus vegfarandi.
Iðunn litla systir Elísar þegar hann elti hana og þóttist vera skrímsli með slímugt nef og eitraðan hala.
Því Elías neitaði sér um mat í tilraun til að finna innblástur fyrir smásöguna sína.
Þorlákur er karfi sem Elías dreymdi þegar hann sofnaði í strætó og varð að persónu í sögunni hans.
Elías hafði ekkert skrifað en orðin flæddu fram af vörum hans og sjálfum þótti honum saga sín fullkomin.

Umsögn

Nemendur gefa sögunni einkunn, haka í það sem er mest viðeigandi og draga umsögn sína saman í stutta málsgrein.

___________________________________________

7. Tímalína

Með verkefninu fyIgir KIippskjaI #1. Á því eru renningar með textabrotum úr sögunni sem kIippa þarf út og raða í rétta tímaröð áður en þeir eru Iímdir á verkefnabIaðið. Gott er að tyIIa renningunum fyrst, hIusta aftur á söguna, eða Iesa hana (setja Iink hér), áður en renningarnir eru Iímdir niður með Iímstifti.

Lausn

Krakkarnir gengu inn í skólastofuna. Flest geispandi.
Elías settist í sitt venjulega sæti og Baldur kom skömmu síðar.
„Ég fékk frábæra hugmynd!“ sagði Álfrún íslenskukennari.
„Við skrifum smásögur!“ bætti Álfrún við
Á leiðinni heim hugsaði Elías um söguna sína.
Hann ætlaði að nota öll flottustu orðin.
Elías fór rakleitt inn í herbergi þegar hann kom heim.
Það var bankað létt á hurðina og Elías vissi vel hver það var.
Iðunn vissi strax að Elías var í einhvers konar vandræðum.
„Ég þarf að skipta um umhverfi!“ sagði Elías og lokaði tölvunni.
Elías dró andann djúpt og byrjaði svo að lesa söguna.
Elías dró andann djúpt aftur og bætti svo við, „endir.“

Efni og áhöId

Skæri og Iímstifti.

Aukaverkefni í stíIbók
Nemendur endurrita verkefnið upp í stíIabók og gera:

rauðan hring utan um samnöfn.
rautt strik undir sérnöfn.
bIáan kassa utan um Iýsingarorð.
grænt strik undir sagnorð.

___________________________________________

8. Lýsingarorðaskuggar

Nemendur skoða feitletruðu í lýsingarorðin í málsgreinunum og teikna orðaskugga þeirra. Það er gert með því að skyggja samsvarandi hæðir í reituðu kössunum sem hugsa má sem þriggja hæða stafahús. Hástafir þekja þannig tvær hæðir, ýmist efstu og miðhæðirnar (t, k, ð, d, f, h, l og b) eða neðstu og miðhæðirnar (p, g, y, ý). Bókstafurinn litla þ nær yfir allar þrjár hæðir stafahússins og lágstafir þekja eina hæð (miðhæðina).

Stigbreyting

Nemendur stigbreyta sömu lýsingarorð og skrá kyn þeirra. Hér er mikilvægt að benda nemendum á að lýsingarorð þurfa að halda kyni í gegnum stigbreytinguna. Nemendur spreyta sig fyrst og yfirfara svörin í sameiningu með aðstoð kennara. Á vef Árnastofnunar má finna beygingarlýsingu íslensks nútímamáls.

Lausn

föt eru: stórkostleg – stórkostlegri – stórkostlegust
eitthvað er: jólalegt – jólalegra – jólalegast
vinir eru: góðir – betri – bestu
skrefin eru: hröð – hraðari – hröðust
húfan er: bleik – bleikari – bleikust
Elías er: sprækur – sprækari – sprækastur

___________________________________________

9. Nafnorðasúpan

Verkefnið inniheldur nafnorð í eintölu sem koma fyrir í sögunni. Börnin finna nafnorðunum stað í orðasúpunni og fela þau ýmist upp, niður, fram, afturábak eða á ská. Gott er að byrja á lengstu orðunum og raða þeim í ystu reitina og færa sig svo innar með styttri orðin.

Aukaverkefni

Flokka orðin eftir kyni með því að setja skammstafanir fyrir aftan þau í listanum.
Raða orðunum í stafrófsröð með því að skrá númer í reitina. Þannig er orðið afsökun er merkt 1, banani merkt 2 og svo koll af kolli.
Fallbeygja orðin í eintölu og fleirtölu í stílabók.
Bæta greini við orðin.

___________________________________________

10. Nafnorð

Nemendur skoða nokkur nafnorð sem koma fyrir í sögunni. Í verkefninu birtast þau í eintölu en verkefnið er að skrifa þau í fleirtölu og finna og skrá kyn þeirra.

Lausn

brandari – brandarar – karlkyn (kk.)
frekna – freknur – kvenkyn (kvk.)
fótur – fætur – karlkyn (kk.)
gluggi – gluggar – karlkyn (kk.)
tönn – tennur – kvenkyn (kvk.)
stelpa – stelpur – kvenkyn (kvk.)
sokkur – sokkar – karlkyn (kk.)
kinn – kinnar – kvenkyn (kvk.)
vinur – vinir – karlkyn (kk.)
peysa – peysur – kvenkyn (kvk.)
skjal – skjöl – hvorugkyn (hk.)
penni – pennar – karlkyn (kk.)
marglytta – marglyttur – kvenkyn (kvk.)
kartafla – kartöflur – kvenkyn (kvk.)
banani – bananar – karlkyn (kk.)

___________________________________________

11. Þriggja stafa bingó

Í smásögunni koma fyrir fjöImörg þriggja bókstafa orð sem sjá má í Iista neðst á verkefnabIaðinu. Nemendur veIja 48 af þessum orðum og skrifa inn í bingóspjöIdin, ekki má nota hvert orð oftar en einu sinni. Kennari kIippir orðaIistann niður og notar sem bingómiða. Að ritun Iokinni er hefðbundið bingó spiIað þar sem nemendur krossa yfir reitina þegar þeirra orð er dregið og Iesið upp. Kennari ákveður hvort einhver umbun er fyrir sigurvegara en viðeigandi verðIaun gætu sem dæmi verið Iestrar- eða spiIastund á skóIabókasafninu.

Hugmyndir að aukaverkefnum í stíIabók

Finna rímorð í orðaIistanum og skrifa upp.
Raða orðunum í stafrófsröð og endurrita.
Búa tiI stuttar máIsgreinar sem innihaIda orðin, og skiIa munnIega eða skrifIega.

___________________________________________

12. OrðfIokkaskífur

Verkefninu fyIgir KIippiskjaI #1. Nemendur kIippa út örvar með orðum, fIokka í nafnorð, sagnorð og Iýsingarorð og Iíma í réttar skotskífur á verkefnabIaðinu.

Lausn

Lýsingarorð: fuIIkomið, dökkgrænn, stórkostIeg og svangur.
Sagnorð: borða, urra, pissa og sitja.
Nafnorð: margIytta, karfi og strætó.

Efni og áhöId

Skæri, Iímstifti, bókapIast eða pIast og pIöstunarvéI.

___________________________________________

13. Orðasafnið

Nemendur skoða skemmtiIega samsetta orðið hamingjuvæI og vinna með bókstafina sem mynda það. Verkefnið feIst í því að finna og skrifa þrjú orð sem hafa sama upphafsstaf og þeir 11 bókstafir sem mynda það. Yngri nemendur geta nýtt Iestrarbækur tiI að finna orð meðan eIdri nemendur gIímt við að finna dæmi úr eigin orðaforða.

StíIabókaverkefni

Neðst á verkefnabIaðinu er þríþætt aukaverkefni sem feIst í því að vinna með orðasafnið sem myndast, endurrita það upp í stafrófsröð, finna andheiti, samheiti og greina í orðfIokka.

___________________________________________

14. Saga í sögu

Í smásögunni kemur fyrir önnur styttri örsaga sem aðaIpersónan semur og skiIar sem skóIaverkefni. Verkefni nemenda er að myndskreyta nokkrar senur og setja upp í teiknimyndastíI.

___________________________________________

15. Satt eða ósatt?

Nemendur rifja upp söguna og skoða hvort fullyrðingar í verkefninu eru sannar eða ósannar. Börnin haka við rétt svör og vinna stílabókaverkefni í kjölfarið sem felst í því að 1) endurrita rangar fullyrðingar og gera þær sannar, 2) vinna með undirstrikuð nafnorð í eintölu, fleirtölu og greini og 3) skrifa skáletruð sagnorð í nafnhætti, nútíð og þátíð.

Lausn, rangar fullyrðingar

Elías ætlar að taka þátt í upplestrarkeppni í skólanum sínum. Rangt, hann þarf að skrifa smásögu og lesa upp fyrir bekkinn sinn.
Ewa hefur verið kærasta Baldurs síðan þau kynntust í leikskóla. Rangt, hún hefur verið nágranni og bekkjarsystir Elíasar síðustu 7 árin.
Smásagan gerist í afskekktu þorpi á Austfjörðum sem nefnist Voðagerði. Rangt. Ekki kemur fram hvar smásagan gerist en í örsögu Elísar er minnst á bæinn Voðagerði þótt hvergi komi fram hvar á landinu hann er.
Ögmundur kom á hestbaki í skólann og reið bæði yfir vöð og vötn. Rangt, en hann reið á vaðið í tíma og gerði fyrstur grein fyrir smásögunni sinni eða öllu heldur hvers vegna hann gat ekki skilað henni.

Lausn, undirrituð nafnorð í eintölu, fleirtölu og með greini

upplestrarkeppni, upplestrarkeppnir / upplestrarkeppnin, upplestrarkeppnirnar
kærasta, kærustur / kærastan, kærusturnar
gestur, gestir / gesturinn, gestirnir
hugmynd, hugmyndir / hugmyndin, hugmyndirnar
manneskja, manneskjur / manneskjan, manneskjurnar
þorp, þorp / þorpið, þorpin
vað, vöð / vaðið, vöðin
ostabrauð, ostabrauð / ostabrauðið, ostabrauðin
sporðdrekaúlfur, sporðdrekaúlfar / sporðdrekaúlfurinn, sporðdrekaúlfarnir

Lausn, skáletruð sagnorð í nafnhætti, nútíð og þátíð

að taka – tek – tók
að hafa – hef – hafði
að endurtaka – endurtek – endurtók
að finna – finn – fann
að heilsa – heilsa – heilsaði
að gerast – gerist – gerðist
að ríða – ríð – reið
að veita – veiti – veitti
að fjalla – fjalla – fjallaði
að vera – er – var

___________________________________________

16. Krossaprófið

Upprifjun úr sögunni, nemendur haka í eitt rétt svar.

Lausn

Titillinn er Fullkomið.
Sögusvið er óþekkt íslenskt samfélag.
Innri tíminn er nokkrir klukkutímar.
Ytri tíminn er aprílmánuður en ártal kemur ekki fram.
Álfrún er hugmyndarík kennslukona.
Er hægt að kitla dáið fólk? Spurði forvitin litla systir.
Ewu er m.a. lýst sem sætri stelpu með jólalegar freknur.
Innblástur má t.d. kalla næringu fyrir hugarflugið.
Marglytta með gleraugu klippti á veiðilínuna.
Vummi er persóna í örsögu aðalpersónu (þessi sem býr í Voðagerði).

___________________________________________

17. Smásögukortið

Nemendur gera smásögukort og kynnast um leið algengum bókmenntahugtökum. Þau ákveða ýmislegt um persónur sögunnar, velja henni spennandi umhverfi, greina frá atburðum sem eiga að gerast og ákveða endinn. Börnin ákveða einnig hver innri og ytri tími sögunnar á að vera. Vinna má meira með smásögukortið í verkefninu Mín eigin smásaga.

Bókmenntahugtök

Persónusköpun: Hvernig persónur koma fyrir í sögunni? Góðar eða vondar? Ungar eða gamlar? Dýr eða manneskjur, kannski geimverur? Hvernig líta þær út og hvað finnst þeim gaman að gera sem dæmi.
Umhverfi: Hvar gerist sagan? Nemendur velja sögusviðið og lýsa því í örfáum orðum. Er þetta hafsbotn? Kastali? Kannski himingeimurinn?
Atburðir: Allar sögur þurfa atburðarás, burðargrind, eitthvað sem gerist, heldur henni uppi og fær lesendur til að vilja lesa meira. Er eitthvað vandamál sem kemur upp eða þrautir sem þarf að leysa? Hvað fjallar sagan um?
Endir: Hvernig leysa sögupersónurnar vandann eða verkefnið sem þær fengu upp í hendurnar? Hvernig endar sagan?
Innri tími: Hvað tekur sagan langan tíma? Er þetta dagur í lífi einhvers, mannsævi eða eitt augnablik? Innri tími er sá tími sem líður í sögunni. Stundum kemur það fram, stundum ekki og stundum er hægt að átta sig á því með því að gera tímalínu. Hér er gott tækifæri til að vinna með bókmenntahugtakið og ná tökum á því.
Ytri tími: Hvenær gerist sagan? Á Ísöld? Síðustu jól? Hvernig er best að koma því að? Ytri tíma er hægt að tengja við umhverfið eða atburði sem gerast og sem gefa þá vísbendingar. Var einhver að steikja risaeðluhamborgara? Ef svo er… hver gæti þá ytri tíminn verið?

___________________________________________

18-19. Mín eigin smásaga

Nemendur semja sitt eigið framhald á smásögunni og myndskreyta. Tilvalið er að nota verkefnablaðið Smásögukortið til að skipuleggja söguna áður en skrif hefjast.

Hér má finna ýmislegt sem tengjst sögugerð

___________________________________________

Klippiskjal #1

SkjaIið fyIgir verkefninu TímaIína þar sem nemendur Iesa textabrot úr sögunni og raða í rétta tímaröð. Börnin kIippa renningana niður og Iíma á verkefnabIaðið. Gott er að tyIIa renningunum fyrst, hIusta aftur á söguna, eða Iesa hana, áður en renningarnir eru Iímdir niður með Iímstifti.

Lausn

Krakkarnir gengu inn í skólastofuna. Flest geispandi.
Elías settist í sitt venjulega sæti og Baldur kom skömmu síðar.
„Ég fékk frábæra hugmynd!“ sagði Álfrún íslenskukennari.
„Við skrifum smásögur!“ bætti Álfrún við
Á leiðinni heim hugsaði Elías um söguna sína.
Hann ætlaði að nota öll flottustu orðin.
Elías fór rakleitt inn í herbergi þegar hann kom heim.
Það var bankað létt á hurðina og Elías vissi vel hver það var.
Iðunn vissi strax að Elías var í einhvers konar vandræðum.
„Ég þarf að skipta um umhverfi!“ sagði Elías og lokaði tölvunni.
Elías dró andann djúpt og byrjaði svo að lesa söguna.
Elías dró andann djúpt aftur og bætti svo við, „endir.“

Efni og áhöId
Skæri og Iímstifti.

___________________________________________

Klippiskjal #2

SkjaIið fyIgir verkefninu OrðfIokkaskífur. Nemendur kIippa örvarnar með orðunum út, fIokka í nafnorð, sagnorð og Iýsingarorð og Iíma í réttar skotskífur á verkefnabIaðinu. Í skjaIinu er einnig renningur með myndum sem er hugsað sem bókamerki fyrir þá sem viIja. TiIvaIið er að Iáta nemendur kIippa það út, Iita að viIda, merkja og pIasta.

Lausn

Lýsingarorð: fuIIkomið, dökkgrænn, stórkostIeg og svangur.
Sagnorð: borða, urra, pissa og sitja.
Nafnorð: margIytta, karfi og strætó.

Efni og áhöId
Skæri, Iímstifti, bókapIast eða pIast og pIöstunarvéI.

___________________________________________

Posted in | Slökkt á athugasemdum við Fullkomið

Posted by: Kennarinn | on apríl 4, 2023

IBBY 2023 Smásaga

IBBY á Íslandi fagnar Degi barnabókarinnar 2023 með smásögunni Fjársjóður ömmu Gógóar eftir Arndísi Þórarinsdóttur. Sagan verður frumflutt samtímis á Rás 1 fyrir alla grunnskólanema landsins í stærstu sögustund ársins fimmtudaginn 13. apríl 2023, kl. 9.05.

Fjársjóður ömmu Gógóar er fyrir börn á aldrinum 6-16 ára og er þetta í þrettánda sinn sem félagið fagnar deginum með þessum hætti. Arndís Þórarinsdóttir er einn af okkar ástsælustu barnabókahöfundum. Barnabækur eftir hana eru meðal annars bókaflokkurinn um Nærbuxnaverksmiðjuna og Blokkin á heimsenda sem hún skrifaði ásamt Huldu Sigrúnu Bjarnadóttur. Blokkin á heimsenda hlaut Íslensku bókmenntaverðlaunin 2020 í flokki barna-og ungmennabóka og Barnabókaverðlaun Guðrúnar Helgadóttir. Nýjasta bók hennar er Kollhnís sem hlaut Íslensku bókmenntaverðlaunin 2022 í flokki barna- og ungmennabóka, Fjöruverðlaunin 2023 í sama flokki og er tilnefnd til barna- og unglingabókaverðlauna Norðurlandaráðs í ár.

Sagan verður lesin fyrir grunnskólabörn á öllum aldri og er verkefnið hluti af þeirri hugsjón félagsins að lestraráhugi og lestrarfærni fáist fyrst og fremst með því að færa ungum lesendum vandaðar og spennandi sögur.

Posted in | Slökkt á athugasemdum við IBBY 2023 Smásaga

Posted by: Kennarinn | on apríl 4, 2023

Fjársjóður ömmu Gógóar

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið:

Námsefnið er samið við smásöguna Fjársjóður ömmu Gógóar eftir Arndísi Þórarinsdóttur sem lesin var á RÚV 13. apríl 2023 í tilefni af alþjóðadegi barnabókarinnar 2. apríl. Sækja má útprentað eintak af sögunni hér.

___________________________________________

Kennsluleiðbeiningar:

1. Fjársjóðurinn

Nemendur afla sér upplýsinga um fleiri verk höfundar og skrifa í kjölfarið stuttan útdrátt úr smásögunni.

Lausn:

Arndís Þórarinsdóttir hefur m.a. samið

Játningar mjólkurfernuskálds
Blokkin á heimsenda
Nærbuxnaverksmiðjan
Nærbuxnanjósnararnir
Nærbuxnavélmennið
Kollhnís

Útdráttur:

Sagan fjallar um systkinin Daníel og Sóleyju sem reyna að leysa ráðgátuna á bak við peningahvarf ömmu Gógóar. Amman liggur veik á spítala og fjölskyldan ætlar að hjálpa henni að borga reikninga en finnur engan pening á bankareikningum hennar. Daníel grunar að amma Gógó hafi keypt rafmynt fyrir þá. Systkinin fara heim til ömmu að leita upplýsinga og hitta þá nágrannann Mateo sem týndi gælurottunni sinni. Í ljós kom að hún faldi sig í íbúð ömmu og þegar rottan ætlar að nota gamlan tuskubangsa fyrir fleti dettur lykilorð að rafmyntaveski ömmu úr maga hennar, og málið um týnda fjársjóð ömmu leysist.

___________________________________________

2. Persónusköpun

Nemendur rýna í sögupersónurnar Daníel, Sóleyju, ömmu Gógó og Mateus nágranna, og skoða hvernig þeim er lýst. Upplýsingarnar nota börnin til að teikna mynd af þeim. Þau skrá næst sex lýsingarorð sem þau telja að lýsi þeim sjálfum best.

Persónusköpun, nokkur dæmi úr sögunni:

Daníel: 7 ára, áhugamaður um rafmyntir, elskar ömmu Gógó og vill helst búa hjá henni, ætlar í rafíþróttanám, klár strákur, spilar Mario Kart, …
Sóley: unglingur, stundum svolítið pirruð, ekki til í að amma Gógó flytji heim, fannst ekki gaman að búa í Reykjavík, …
Amma Gógó: safnar dóti, er nú veik á sjúkrahúsi með lungnabólgu, með föla og gagnsæja húð, duglega að baka og sjálfstæð en ekki eins dugleg að taka til, eyðir peningum í nammi, happaþrennur og rafmynt, fjárfestir til að styrkja barnabörnin í framtíðinni, …
Mateo: nágranni ömmu Gógóar, er í lopapeysu, heldur hvíta rottu sem gæludýr, …

___________________________________________

3. Smásögukortið

Nemendur gera sögukort með upplýsingum um persónur sögunnar, umhverfi, atburðum og endi.

Lausn:

Persónur: Daníel, Sóley, pabbi, mamma, amma Gógó, sjúkrahússtarfsmaður, Mateo nágranni og Bella gælurotta.
Umhverfi: Reykjavík, spítali, íbúð ömmu, …
Atburður: Amma veikist, peningar ömmu finnast ekki, barnabörnin leita í íbúðinni, Daníel finnur skafmiðafjársjóð, gælurotta týnist, Mateo mætir í íbúðina, lykilorðið að rafveskinu finnst, …
Endir: Bella gælurotta ætlar að nota tuskubangsa ömmu fyrir fleti og út úr honum dettur miði með lykilorðinu að rafmyntaveski ömmu.

___________________________________________

4. Orðskýringar

Nemendur lesa stuttar málsgreinar og finna hvaða orð þær eiga við. Númer orðsins er skráð í réttan reit hjá málsgreininni.

Lausn:

Bitcoin – Rafpeningar sem virka bara á netinu, t.d. í tölvuleikjum.
Rafíþróttabraut – Námsleið í framhaldsskóla til að læra rafíþróttir.
Ævisparnaður – Peningur og aðrar eignir sem fólk safna yfir alla ævina.
Happaþrenna – Skafmiði sem hægti innihaldið glæsilega vinninga.
Lykilorð – Orð sem fólk notar til að læsa aðgengi annarra t.d. að tölvu eða síma.
Fjarnám – Nám sem er hægt að læra í gegnum tölvur.
Stúdent – Námsgráða sem fólk öðlast við útskrift úr framhaldsskóla.
Smákökubar – Hlaðborð af litlum kökum til að gæða sér á.
Þrusk – Lágvært hljóð sem gefur til kynna að einhver hafi verið að hreyfa sig.
Gæludýr – Dýr sem fólk tekur inn á heimili sitt og hugsar vel um.
Forstofa – Rýmið sem fyrst er komið inn í þegar gengið er inn í hús eða íbúð.
Rottuhald – Þegar fólk er með rottur sem gæludýr á heimilinu sínu.

___________________________________________

5. Spurt og svarað #1

Nemendur svara stuttum spurningum með málsgreinum sem hefjast á stórum staf og enda á punkti.

Lausn:

Hverju var mamman að leita að í upphafi sögunnar? – Peningum ömmunnar sem hefur tæmt alla bankareikningana sína.
Hvað hélt Daníel að amma hans hefði gert við peningana sína? – Keypt Bitcoin, rafræna mynt, fyrir þá.
Hvers vegna var amman á sjúkrahúsi? – Hún hafði fengið slæma lugnabólgu.
Hvernig er ömmunni lýst? – Hún er föl, húðin næstum gagnsæ.
Hvers leituðu systkinin í íbúð ömmunnar? – Peninganna sem horfið höfðu út af bankareikningum hennar.
Hvað langar Daníel að læra þegar hann verður eldri? – Hann ætlar að taka rafíþróttabraut í fjarnámi.

___________________________________________

6. Spurt og svarað #2 – framhald

Lausn:

Hver er Mateo og hvað var hann að gera í íbúð ömmunnar? – Mateo er nágranni hennar sem var að leita að Bellu, gæludýrarottunni sinni.
Hvers vegna var gangurinn í íbúð ömmu bleikur upp á miðja veggi? – Amman náði ekki lengra upp með pensilinn þegar hún var að mála.
Hvers konar miða geymdi amman í skáp í eldhúsinu? – Mörg þúsund skafmiða.
Hvað reyndist vera geymt inni í maga tuskubangsans? – Plaststykki með lykilorði að rafmyntaveskið ömmu Gógóar.

Umsögn:

Nemendur gefa sögunni einkunn, haka í það sem er mest viðeigandi og draga umsögn sína saman í stutta málsgrein.

___________________________________________

7. Krossaprófið

Upprifjun úr sögunni, nemendur haka í eitt rétt svar.

Lausn:

Titillinn er Fjársjóður ömmu Gógóar.
Sögusvið er Reykjavík.
Innri tíminn er nokkrir klukkutímar. Fyrst heimsækir fjölskyldan ömmuna á sjúkrahúsið og svo fara börnin að leita að peningum heima hjá henni.
Ytri tími er Apríl 2023. Þegar börnin eru í íbúð ömmunnar fellur aprílsólin á jólatréð. Á miðanum með lykilorðinu kemur ártalið 2023 fram.
Bella og Mateo eru nágrannar ömmu Gógóar.
Bitcoin er ein tegund fjármagns.
Drengurinn spilar Mario Kart.
Amma er föl með gagnsæja húð.
Amma bakar allt ofangreint.
Lykilorðið var í maga tuskubangsans.

___________________________________________

8. Nafnorðaskuggar

Nemendur skoða feitletruðu hugtökin í spurningunum og teikna orðaskugga þeirra. Það er gert með því að skyggja samsvarandi hæðir í reituðu kössunum sem hugsa má sem þriggja hæða stafahús. Hástafir þekja þannig 2 hæðir, ýmist efstu og mið hæðirnar (t, k, ð, d, f, h, l og b) eða neðstu og mið hæðirnar (p, g, y, ý). Bókstafurinn litla þ nær yfir allar 3 hæðir stafahússins og lágstafir þekja 1 hæð (mið hæðina).

Stílabókarverkefni

Nemendur vinna þrjú verkefni:

Fallbeygja bókmenntahugtökin í eintölu og fleirtölu með og án greinis.
Flokka hugtökin eftir kyni.
Svara spurningunum og byrja málsgreinarnar á feitletraða bókmenntahugtakinu. Gott er að minna á stóran staf í upphafi og að enda málsgrein á punkti.

Lausn:

Fallbeygt eftir kyni í eintölu og fleirtölu: Nemendur spreyta sig og yfirfara svörin í sameiningu. Á vef Árnastofnunar má finna beygingarlýsingu íslensks nútímamáls.

Bókmenntahugtök eftir kyni:

Karlkyn: höfundur, titill, innri tími, ytri tími, atburðir
Kvenkyn: smásaga, aðalpersóna, aukapersóna
Hvorugkyn: sögusvið, sjónarhorn

Svör við spurningum:

Höfundur sögunnar er Arndís Þórarinsdóttir.
Titill sögunnar er Fjársjóður ömmu Gógóar.
Smásaga er stutt skáldsaga sem fjallar um eina eða fáar persónur og einn ákveðinn atburð í lífi þeirra. Smásaga getur verið á bilinu 1-100 blaðsíður. Meira um smásögur á Vísindaefnum, sjá Hvað merkir hugtakið smásaga?
Sögusviðið er spítali og hús ömmunnar í Reykjavík.
Aðalpersónan heitir Daníel. Hann er 7 ára strákur sem býr með foreldrum sínum og eldri systur úti á landi.
Aukapersónurnar eru Sóley systir Daníels, foreldrar hans, amma Gógó og Matues nágranni ömmunnar. Gælurottan Bella getur einnig flokkast hér.
Innri tíminn eru nokkrir klukkutímar frá því að fjölskyldan kemur í bæinn að hitta ömmu Gógó á sjúkrahúsinu og þar til systkinin finna miðann með lykilorðinu í íbúð ömmunnar.
Ytri tíminn er aprílmánuður 2023. Þegar systkinin eru stödd í íbúð ömmunnar er minnst á aprílsólina sem varpar geislum sínum á jólatréð í stofunni. Á lykilorðinu kemur svo ártalið 2023 fram.
Atburðir sem eiga sér stað eru t.d. að peningar ömmu Gógóar eru horfnir af bankareikningum hennar og barnabörnin hennar reyna að leysa málið, nágranni týnir gælurottunni sinni, Daníel finnur þúsundir skafmiða með vinningum á, brúnrotta hefur komið sér fyrir á baðherberginu, lykilorð finnst þegar gæludýrarottan nappar tuskubangsa ömmu, …
Sjónarhorn höfundar er takmarkað, sagan er sögð í 3. persónu og við sjáum lítið inn í huga persóna en þó aðeins inn í huga Bellu gælurottunnar. Meira um sjónarhorn höfundar á vef Menntamálastofnunar.

___________________________________________

9. Sagnorðasúpan

Verkefnið inniheldur sagnorð í nafnhætti sem koma fyrir í sögunni. Börnin leita að orðunum sem ýmist eru falin upp, niður, fram, afturábak eða á ská.

Lausn:

___________________________________________

10. Sagnorð

Nemendur skoða nokkur sagnorð sem koma fyrir í sögunni. Í verkefninu birtast þau í nafnhætti en verkefnið er að skrifa bæði þau bæði í nútíð og þátíð.

Lausn:

að tala – talar – talaði
að athuga – athugar – athugaði
að borga – borgar – borgaði
að gefa – gefur – gaf
að hafa – hefur – hafði
að fara – fer – fór
að finna – finnur – fann
að bora – borar – boraði
að taka – tekur – tók
að spila – spilar – spilaði
að opna – opnar – opnaði
að borða – borðar – borðaði
að banna – bannar – bannaði
að stela – stelur – stal
að sækja – sækir – sótti

___________________________________________

11. Orð úr orði

Nemendur skoða bókstafina í orðinu fjársjóðurinn og nota þá til að smíða ný orð. Ekki má nota aðra bókstafi eða nota hvern bókstaf oftar en hann kemur fyrir í orðinu. Hver bókstafur hefur ákveðið stig og nemendur leggja stig hvers nýs orðs saman. Nýju orðin eru skráð í fyrsta dálkinn og í dálk tvö eru heildarstig orðanna skráð. Þegar börnin hafa klárað fyrstu tvo dálkana raða þau nýju orðunum í rétta stafrófsröð í síðasta dálkinn.

___________________________________________

12. Krossorðaglíma

Í krossorðaglímu finna nemendur orð sem innihalda bókstafi lárétta orðsins. Þemað er allskonar fjársjóður, ýmist djásn og gersemar eða annars konar perlur eins og góð heilsa, öryggi eða vinátta. Áskorunin felst að velta fyrir sér hvað hugtakið fjársjóður þýðir fyrir hvert og eitt barn, og að finna orð sem innihalda sömu bókstafi og orðið sjálft. Orðin eru skrifuð inn í töfluna.

Dæmi um lausn:

langlí f i
gulls j óður
h á lsmen
a r mband
snjall s ími
haming j a
regnsk ó gur
fri ð ur
g u llhringur
vinu r

___________________________________________

13. Rottuhald

Bella, gæludýrarottan í smásögunni er hvít en hvítar rottur eru tilraunastofuræktað afbrigði frá formóður sinni brúnrottunni. Brúnrotta kemur þó aðeins við sögu hér og nemendur afla sér upplýsinga um tegundina, ýmist á netinu eða í bókum. Upplýsingarnar flokka börnin í töfluna, dæmi:

Brúnrottur eru

nagdýr
spendýr
mógráar, mórauðar, rauðgráar eða gulgráar
24-30 cm langar
110-380 g þungar
algengar í þéttbýli
alætur
fjölkvænisdýr

Brúnrottur hafa

fjórar fætur
snjáldur
18-20 cm langan hala
ljóst skott
ljósgráan kvið
lága fætur
veiðihár
sundfit

Brúnrottur geta

fjölgað sér allt árið
sest að í varplandi
sest að í fuglabjargi
gotið 5x á ári
synt og kafað
klifrað
þekkt hver aðra á lyktinni

Gæludýrakönnun

Óformleg könnun með litakóðun er neðst í skjalinu. Tilvalið er að taka upplýsingarnar frá öllum nemendum í bekknum saman og setja upp súlurit í stílabók.

___________________________________________

14. Málsgreinar

Kennari útskýrir muninn á málsgrein og setningu, og að málsgrein hefjist á stórum staf og endi á punkti. Nemendur skoða málsgreinar sem slitnað hafa í stundur og tengja þær aftur saman.

Lausn:

Amma fékk svo slæma lugnabólgu… að hún var flutt á spítala.
Daníel fannst gaman að heimsækja… ömmu Gógó til Reykjavíkur.
Sóley stakk lyklinum í skrána og þau… gengu inn í forstofuna.
Mateus horfði á staflana af óhreinu… diskunum í eldhúsinu.
Síminn hennar Sóleyjar hringdi… og hún greip hann til að svara.
Rottan Bella lagði á flótta… og hljóp undir eldavélina.
Í maga bangsans var plasthylki… sem datt á gólfið.
Systkinin störðu á kubbinn og… svo hvort á annað.
Á miðanum var lykilorðið skrifað… með skjálfandi hendi.

___________________________________________

15. Samheitagátan

Nemendur skoða samheiti nokkurra orða sem koma fyrir í smásögunni. Börnin tengja orðin fyrst saman og skrá samheitið á réttan stað í krossgátunni.

Lárétt:

rúm – bæli
búð – verslun
nammi – sælgæti
bíll – ökutæki
skápur – hirsla
föt – fatnaður
miði – snepill

Lóðrétt:

þjófur – ræningi
íbúð – húsnæði
bjarmi – ljóstíra
spítali – sjúkrahús
peningur – aur
hrúga – haugur
gluggatjöld – gardínur
bók – rit

___________________________________________

16. Satt eða ósatt?

Nemendur rifja upp söguna og skoða hvort fullyrðingar í verkefninu eru sannar eða ósannar. Börnin haka við rétt svör og semja loks tvær fullyrðingar til viðbótar neðst á verkefnablaðinu.

Lausn:

Amma Gógó býr ásamt fjölskyldu sinni í Reykjavík. Ósatt, hún býr ein og fjölskyldan hennar úti á landi.
Daníel er að læra rafíþróttir í fjarnámi í fjölbrautaskóla. Ósatt, hann er bara 7 ára en langar til að gera það þegar hann verður eldri.
Amma Gógó liggur veik á sjúkrahúsi með lungnabólgu. Satt.
Pabbi hafði áhyggjur því amma týndi gleraugunum sínum. Ósatt, hann og mamman hafa áhyggjur því peningarnir ömmunnar eru horfnir af bankareikningunum.
Bitcoin er rafmynt sem er bara notuð er á netinu. Satt
Daníel er 9 ára og langar að amma Lóló flytji heim til hans. Ósatt, Daníel er 7 ára og langar að amma Gógó flytji heim til hans. Hvergi er minnst á ömmu Lóló í sögunni.
Mateo er hvít gæludýrarotta sem amma á. Ósatt, Mateo er nágranni ömmu.
Bella er besta vinkona Sóleyjar og býr í sama húsi og afi Dódó. Ósatt, Bella er gæludýrarotta sem Mateo á. Hvergi er minnst á afa Dódó í sögunni.
Amma Gógó á margra ára birgðir af allskonar smákökum. Satt.
Gæludýrarottan leysti loks gátuna um týnda fjársjóð ömmu Gógóar. Satt.

___________________________________________

17. Lykilorðið

Gælurottan Bella leysti óvænt gátuna þegar plaststykki datt úr tuskubangsanum. Nemendur hjálpa systkinunum að komast í gegnum völundarhúsið og ná miðanum með lykilorðinu.

___________________________________________

18. Happaþrennan

Börnin teikna myndir af fjórum hlutum sem þau myndu vilja eignast ef þau ynnu stóran vinning á Happaþrennu. Seinni hluti verkefnisins er orðasafn. Nemendur finna nafnorð sem byrja á bókstöfum orðsins óskalisti.

Dæmi um lausn:

ó: ól (no) – óska (so) – óþroskað (lo)
s: sól (no) – sofa (so) – sætur (lo)
k: korn (no) – kyssa (so) – kræklótt (lo)

___________________________________________

19. Mitt eigið framhald

Nemendur semja sitt eigið framhald á smásögunni og myndskreyta.

Posted in | Slökkt á athugasemdum við Fjársjóður ömmu Gógóar

Kennarinn.is

Einn fyrir alla…

Fullkomið

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið

Kennsluleiðbeiningar

1. Fjársjóðurinn

2. Sögupersónur

3. Tveggja stafa orð

4. Orðskýringar

5. Spurt og svarað #1 og #2

7. Tímalína

8. Lýsingarorðaskuggar

9. Nafnorðasúpan

10. Nafnorð

11. Þriggja stafa bingó

12. OrðfIokkaskífur

13. Orðasafnið

14. Saga í sögu

15. Satt eða ósatt?

16. Krossaprófið

17. Smásögukortið

Klippiskjal #1

Klippiskjal #2

IBBY 2023 Smásaga

Fjársjóður ömmu Gógóar

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið:

Kennsluleiðbeiningar:

1. Fjársjóðurinn

2. Persónusköpun

3. Smásögukortið

4. Orðskýringar

5. Spurt og svarað #1

6. Spurt og svarað #2 – framhald

7. Krossaprófið

8. Nafnorðaskuggar

9. Sagnorðasúpan

10. Sagnorð

11. Orð úr orði

12. Krossorðaglíma

13. Rottuhald

14. Málsgreinar

15. Samheitagátan

16. Satt eða ósatt?

17. Lykilorðið

18. Happaþrennan

19. Mitt eigið framhald