Kennarinn.is

Einn fyrir alla…

IBBY 2025 Smásaga

IBBY á Íslandi fagnar Degi barnabókarinnar 2025 með Þetta reddast … eða hvað? eftir Emblu Bachmann. Sagan verður frumflutt samtímis á Rás 1 fyrir alla grunnskólanema landsins í stærstu sögustund ársins miðvikudaginn 2. apríl 2025, kl. 9.05.

Þetta reddast … eða hvað? er fyrir börn á aldrinum 6-16 ára og er þetta í fimmtánda sinn sem félagið fagnar deginum með þessum hætti. Embla Bachmann er fædd 23. apríl 2006 og gekk í Ingunnarskóla. Hún hóf nám í Verzlunarskóla Íslands árið 2022, á nýsköpunar- og listabraut. Embla hefur skrifað ljóð og sögur frá því að hún man eftir sér og fengið fjölda viðurkenninga. Hún sendi frá sér fyrstu skáldsöguna aðeins 17 ára gömul árið 2023, Stelpur stranglega bannaðar, og var tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunanna í flokki barna- og unglingabókmennta, yngsta allra Íslendingar.

Smásaga Emblu verður lesin fyrir grunnskólabörn á öllum aldri og er verkefnið hluti af þeirri hugsjón IBBY að lestraráhugi og lestrarfærni fáist fyrst og fremst með því að færa ungum lesendum vandaðar og spennandi sögur.

Námsefni við smásöguna má nálgast hér.

Þetta reddast eða hvað

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið

Námsefnið er samið við smásöguna Þetta reddast … eða hvað? eftir Emblu Bachmann sem lesin var á RÚV 2. apríl 2025 í tilefni af alþjóðadegi barnabókarinnar. Sækja má útprentað eintak af sögunni hér.

IBBY á Íslandi fagnar deginum árlega með því að fá valda barnabókahöfunda til liðs við sig og eru sögurnar sérstaklega ætlaðar grunnskólanemendum í 1.-10. bekk. Undanfarin ár hefur einnig verið boðið upp á námsefni tengt sögunum sem kennarar geta sótt og unnið með viðfangsefnið enn frekar.

Að þessu sinni samdi Unnur María Sólmundsdóttir grunnskólakennari fjölbreyttan verkefnapakka fyrir alla aldurshópa sem kennarar geta sett saman að vild. Teikningarnar við námsefnið gerði Sóldís Perla Ólafsdóttir.

_________________________________

Kennsluleiðbeiningar

 

Verkefni 1: Þetta reddast

Nemendur afla sér upplýsinga um fleiri verk höfundar sem þrátt fyrir ungan aldur hefur sent frá sér tvær skáldsögur. Börnin leita að nokkrum fróðleiksmolum um Emblu Bachmann og skrifa í hugtakakortið.

Lausn

Embla Bacmhann hefur skrifað unglingabækurnar

  • Stelpur stranglega bannaðar!, 2023
  • Kærókeppnin, 2024.

Nokkrir fróðleiksmolar um höfund, Embla:

  • fæddist 23. apríl 2006.
  • útskrifaðist frá Ingunnarskóla haustið 2022.
  • hefur lengi skrifað ljóð og sögur.
  • skrifaði smásöguna Rófulausi hundurinn og hárlausi kötturinn sem birtist í rafbókinni RISAstórar smáSÖGUR árið 2018.
  • sigraði Ljóðaflóð MMS árið 2021 með ljóðið Úti er ævintýri.
  • er yngst allra til að vera tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunina í flokki barna- og ungmennabóka þegar hún var 17 ára.
  • stýrir útvarpsþætti á RÚV sem heitir Hvað ertu að lesa?
  • er í Krakkafréttateymi RÚV.
  • er þáttastjórnandi útvarpsþáttanna Gettu hvar og Kjóstu betur á Rás 1.
  • er meðlimur í ungmennaráði UN Women á Íslandi.

Aukaverkefni í stílabók: Allt um mig

Nemendur gera samskonar verkefni í stílabók, teikna mynd af sér og skrifa skemmtilegar staðreyndir um sjálf sig sem aðrir gætu haft gaman af að vita. Hér má skoða allt milli himins og jarðar s.s. þjóðerni, tungumál, áhugamál, uppáhaldsmat, besta vininn, o.s.frv. Verkefnið má einnig nýta sem framsagnaræfingu þar sem börnin koma upp að töflu og flytja samantektina fyrir skólasystkini sín.

Ítarefni

_________________________________

Verkefni 2: Sögurýning

Nemendur skoða bókmenntahugtökin söguþráður, aðalpersóna, aukapersóna, sögusvið, flækja og lausn og skrá í þar til gerða reiti.

Lausn

  • Söguþráður: Sagan fjallar um þrjú systkini sem óttast að eitthvað slæmt hafi komið fyrir foreldra þeirra. Systkinin hefja leit að þeim en svo kemur í ljós að óttinn er byggður á misskilningi og foreldrar skila sér fljótlega heim.
  • Aðalpersónur: Orri, Hrafnhildur og Arnar.
  • Aukapersónur: Krissi, pabbi og mamma.
  • Sögusvið: Óskilgreint hverfi á höfuðborgarsvæðinu, sagan gerist einnig að hluta til í Vesturbænum.
  • Vandamál (einnig nefnt flækja í bókmenntum): Foreldrarnir eru týndir og systkinin halda að þau hafi lent í klóm glæpamanns.
  • Lausn: Foreldrarnir voru í heimsókn hjá ömmu barnanna og skiluðu sér fljótlega heim.

Aukaverkefni í stílabók: Bókmenntahugtök

Nemendur skoða bókina Hugfinnur – handbók um bókmenntahugtök og skrifa skýringarnar á bókmenntahugtökunum í stílabók. Bókina má finna á rafrænu flettibókaformi á vef mms.is. 

  • Aðal- og aukapersóna, bls. 7.
  • Söguþráður, bls. 76.
  • Sögusvið, bls. 76.
  • Flækja, bls. 27.
  • Lausn, bls. 44.

_________________________________

Verkefni 3: Orðskýringar

Nemendur lesa stuttar málsgreinar og finna hvaða orð þær eiga við. Númer orðsins er skráð í réttan reit hjá málsgreininni.

Lausn

  1. Kenning – Þegar fræðimenn eru að reyna að staðhæfa eitthvað vísindalegt.
  2. Viðurnefni – Stundum fær fólk alls konar aukanöfn sem geta verið pínu skrýtin.
  3. Ríkidæmi – Að eiga mikið af einhverju en ekki endilega bara af peningum.
  4. Umsvif – Þegar mikið er að gera hjá þér, þú ert t.d. í miklum framkvæmdum.
  5. Afplánun – Kallast það ef þú brýtur af þér og þarft að fara í fangelsi.
  6. Fjárdráttur – Heitir það þegar manneskja sem gætir peninga stelur þeim sjálf.
  7. Frárein – Þegar þú stýrir bíl út af akbraut ekurðu eftir þessu fyrirbæri.
  8. Skattsvik – Ef þú borgar ekki hluta af laununum þínum til samfélagsins.
  9. Númeraplata – Til að merkja bíla, númerið kallast svo skráningarnúmer.
  10. Háskaför – Þegar lagt er af stað í ferðalag sem getur orðið hættulegt.
  11. Hringtorg – Akbraut þar sem hægt er að keyra í endalausa hringi. (Má samt ekki!)
  12. Bæjarmörk – Svæði þar sem sveitarfélag (bær) byrjar eða endar.

_________________________________

Verkefni 4: Orð dagsins

Nemendur velja nafnorð, sagnorð eða lýsingarorð úr sögunni sem þau hafa ekki skilið að fullu og rannsaka nánar. Hvert barn velur sitt orð og fyllir út í reitina eftir því sem við á. 

Orð: Börnin skrifa orðið sem þau völdu.

Orðflokkur: Hér er tilvalið að skrifa bæði heitið á orðflokknum en einnig skammstöfun orðflokksins, tölu orðsins og kyn, dæmi: bíll – nafnorð, no. – et. – kk.

Orðskýring: Nemendur útskýra orðið sem þau völdu með eigin orðum. Einnig má fletta orðinu upp á vefnum Íslensk nútímamálsorðabók.

Samheiti: Börnin finna og skrifa orð sem hefur sömu merkingu, eitt eða fleiri. 

Andheiti: Börnin finna og skrifa orð sem hefur andstæða merkingu, eitt eða fleiri.

Málsgrein: Börnin sýna notkun orðsins með dæmi og rifja upp um leið að málsgrein byrjar á stórum staf og endar á punkti. 

Skilningur: Í reitnum eru þrjú lyndistákn, fýlukarl táknar að nemandi telur sig ekki enn skilja nákvæmlega hvað orðið þýðir, miðjukarlinn táknar að einhver skilningur er á orðinu og broskarlinn þýðir að barnið er búið að læra hvað orðið stendur fyrir og efla þar með orðaforðann sinn. Verkefnablaðið er tilvalið að fjölfalda og nota reglulega í vinnu með nemendum.

Teikning: Nemendur sýna með skýringarmynd hvernig þau hafa meðtekið og skilið orðið.

Ítarefni

_________________________________

Verkefni 5-6: Spurt og svarað #1 og #2

Nemendur svara stuttum spurningum og mikilvægt að minna börnin á að byrja málsgreinar á stórum upphafsstaf og að enda þær á punkti. Í lokin skoða þau textann í smásögunni og haka í þau greinarmerki sem þau finna.

Lausn

  1. Hrafnhildur er að æfa fótbolta og handbolta.
  2. Því þá hefur hún ekkert að gera eftir skóla.
  3. Til að létta undir með foreldrum sínum sem eru undir miklu álagi. 
  4. Komum ekki heim fyrr en um kvöldmatarleytið. Plokkfiskur inni í ísskáp ef þið verðið svöng. Kv. mamma og pabbi.
  5. Í Vesturbænum hjá einhverjum skrýtnum karli.
  6. Glæpamaður sem hefur fengið dóma og setið mörg ár í fangelsi.
  7. Þau fengu Krissa frænda sinn til að skutla sér á bíldruslunni hans.
  8. Honum fannst allt of seint að drösla litla bróður í strætó því klukkan var orðin átta og komið var að háttatímanum hans.
  9. Skærblár með fjögur varadekk og glugga sem var ekki hægt að loka. Hann var með einkanúmerið Bíll.
  10. Þau áttuðu sig á því að Orri var bara að vitna í Prumpulag Doktors Gunna og að foreldrar þeirra væru ekki í hættu stödd.

Greinarmerki í textanum:

  • Punktur.
  • Komma.
  • Spurningarmerki.
  • Gæsalappir.
  • Þrípunktur (t.d. í titli).
  • Upphrópunarmerki.
  • Tvípunktur.
  • Bandstrik (u-beygja).

Aukaverkefni í stílabók: Frávik í texta

Nemendur finna dæmi um ýmis frávik á uppsetningu í textanum, skrifa merkingu þeirra í stílabók og læra um leið hvað hugtökin þýða:

  • Hástafur.
  • Skáletur.
  • Feitletur.
  • Leturstærð.

Orðskýringar um öll hugtökin má finna á síðunni Íslensk nútímamálsorðabók.

Ítarefni

_________________________________

Verkefni 7: Prumpulagið (Prumpufólkið)

Nemendur hlusta á lagið en það má finna bæði á Youtube og Spotify. Í sögunni er talað um Prumpulagið sem það gengur oft undir meðal barna, eiginlegur titill lagsins er þó Prumpufólkið

Á nokkrum stöðum vantar orð sem börnin hlusta sérstaklega eftir og skrá í númeraða listann. Börnin teikna næst Sigga stóra eins og þau sjá hann fyrir sér. Í textanum er Siggi stóri glæpamaður í Vesturbænum en í lagi Doktors Gunna er um löggu að ræða. Hér eru skemmtilegar andstæður sem benda má börnunum á. Ætli höfundur hafi gert það vísvitandi?

Lausn

  1. skrýtinn
  2. bumbu
  3. jólatré
  4. krakkarnir
  5. dónaskapur
  6. grín
  7. konan
  8. Hong Kong
  9. alvöru
  10. túristarnir

Aukaverkefni í stílabók: Nafnorðavinna

Í listanum eru öll orðin nafnorð fyrir utan efsta orðið sem er lýsingarorð. Nemendur geta unnið með nafnorðin níu á margvíslegan hátt í stílabók, dæmi:

  • Fallbeygja þau.
  • Bæta við þau greini.
  • Skrifa þau upp í eintölu og fleirtölu.
  • Flokka orðin í karlkyn, kvenkyn og hvorugkyn.

Umræðupunktar

  • Hvert af þessum nafnorðum er sérnafn?
  • Hvernig þekkjum við það?
  • Hvaða fleiri sérnöfn koma fyrir í Prumpulaginu?

Í textanum koma einnig fyrir margvísleg sagnorð, nafnorð og lýsingarorð sem nemendur geta leita að og dregið:

  • grænan kassa utan um nafnorðin, dæmi: 
    • karl, kona, bumba, dans, jólatré, kind, tún, vindur, börn, prump, lögga, hjól, fólk, krakkar, …
  • blátt strik undir sagnorðin, dæmi: 
    • býr, er, stíga, skreyttu, sagðist, vera, stóðu, fóru, leysa, prumpar, brjálað, skammaði, prumpa, kom, spurði, þykist, geta, heiti, kann, freta, kemur, heyra, …
  • rauðan hring utan um lýsingarorðin, dæmi:
    • furðulegri, rosalega, trylltan, fullorðna, stóri, …

_________________________________

Verkefni 8: Lagalistinn minn

Nemendur skrifa niður lista með 10 uppáhaldslögunum sínum. Markmiðið er að læra hugtökin titill, flytjandi og lengd í mínútum, og þjálfast í að skrifa heiti laga og flytjanda með stórum upphafsstaf. Hér gefst gott tækifæri til sjálfstæðrar upplýsingaöflunar á netinu. Á verkefnablaðinu er titill lagsins Prumpufólkið í samræmi við birtingarmynd þess á Spotify en lagið gengur ýmist undir heitinu Prumpufólkið og Prumpulagið.

Umræðupunktar

  • Hvaða aðrar mælieiningar notum við yfir lengd?- Sentimetri, ljósár, fet, faðmur, …
  • Hvað tekur langa tíma að spila allan lagalistann þinn? -Nemendur leggja saman mínútur og sekúndur.

Aukaverkefni í stílabók: Alls konar topp 10

Nemendur skrifa upp samskonar topp 10 lista í stílabók en nú með nýjum viðfangsefnum að eigin vali, dæmi: 

  • Uppáhaldskvikmynd – aðalleikari – leikstjóri.
  • Uppáhaldsbók – aðalpersóna – höfundur.
  • Uppáhaldsíþróttamaður – íþrótt – þjóðerni.
  • Uppáhaldsland – heimsálfa – þjóðhöfðingi.

Markmiðið er að vinna áfram með töflur, ritun sérnafna með stórum staf og stuðla að sjálfstæðri þekkingarleit á vefnum. Þegar nemendur hafa valið sér topp 10 lista til að vinna með, einn eða fleiri, finna börnin viðeigandi fyrirsögn á hann og skrifa fyrir miðju, efst á blaðsíðuna.

_________________________________

Verkefni 9: Orðakubbaveggur

Nemendur fá eintak af sögunni á útprentuðu formi og grúska í textanum. Börnin skima yfir síðurnar í leit að nafnorðum, sagnorðum og lýsingarorðum. Áður en vinnan hefst er tilvalið að rifja upp hvað einkennir þessa orðaflokka og kynna hjálparorðin þeirra til sögunnar. Með yngri nemendum mætti útfæra verkefnið og leita bara að nafnorðum en lita kubba með orðum sem byrja á sérhljóðum rauða og kubba með orðum sem byrja á samhljóðum græna, sjá einnig verkefnin Rauðir sérhljóðar og Týndir samhljóðar.

Nafnorð eru notuð yfir einstaklinga, staði, hugmyndir, atburði, hluti sem dæmi, þau:

  • fallbeygjast (hér er, um, frá, til).
  • bæta við sig greini.
  • finnast í eintölu og fleirtölu.
  • flokkast í karlkyn, kvenkyn og hvorugkyn.
  • finnast með hjálparorðunum hann, hún eða það, eða minn, mín og mitt.

Sagnorð lýsa atburðum og tákna það sem er gert, þau:

  • finnast í þátíð og nútíð.
  • finnast í eintölu og fleirtölu.
  • standa með nafnháttarmerkinu .
  • breytast eftir persónufornafninu sem þau standa með. 

Lýsingarorð lýsa mönnum, hlutum og fyrirbærum sem dæmi, þau:

  • stigbreytast (frumstig, miðstig, efsta stig).
  • finnast í eintölu og fleirtölu.
  • finnast í karlkyni, kvenkyni og hvorugkyni.
  • finnast með því að nota hjálparorðin hún er.
  • fallbeygjast.

Aukaverkefni í stílabók: Ritun og stafrófsröð

  • Gera orðskýringar við orðin í kubbunum.
  • Búa til málsgreinar sem innihalda orðin.
  • Raða orðunum í stafrófsröð.

_________________________________

Verkefni 10: Hver og hvað?

Nemendur byrja á því að túlka aðalsögupersónurnar, systkinin Orra, Hrafnhildi og Arnar, með teikningum. Næst lesa börnin málsgreinarnar og tengja þær við rétta sögupersónu.

Lausn

Orri

  • þóttist eiga alls konar leyndarmál.
  • vildi ekki vera í úlpunni sinni.
  • sat á sjúskuðum kodda í bílnum.
  • var gjarn á að bulla.
  • byggði höll með sundlaug úr kubbum.
  • er fjögurra ára leikskólabarn.

Hrafnhildur

  • setti mat á diskinn hans Orra.
  • átti síma en ekki með snertiskjá. 
  • klæddi sig í húfu og fingravettlinga.
  • vildi hringja í lögguna. 

Arnar

  • var með aflitað hár.
  • átti síma með snertiskjá.
  • vill frekar spila tölvuleiki en að passa.
  • klæddi sig í dúnúlpu og strigaskó.
  • fann upplýsingar um Sigga í tölvunni.
  • æfir rafíþróttir.

Aukaverkefni í stílabók: Fjölskyldutré og tengslakort

Nemendur gera ættartré með sögupersónunum sem minnst er á, teikna myndir af þeim og skrifa nöfn þeirra og ættartengingu við. Tilvalið er að nota hugarkort við úrvinnsluna þar sem systkinin eru í innsta hring. Ef nöfn koma ekki fram geta börnin valið hvað sögupersónurnar eiga að heita, dæmi: 

  • Mamma barnanna er ekki nefnd á nafn. Nemendur teikna hring út frá innsta hringnum og tengja við hringinn með systkinunum. Á línuna sem tengir hringina saman skrifa nemendur Sigga mamma (eða Ásta mamma, Þóra mamma, o.s.frv.). Svo teikna nemendur mömmuna inn í hringinn. 

Þar sem ekki kemur fram hvernig sögupersónur tengjast, sbr. Krissi frændi og hvort um er að ræða móður- eða föðurömmu barnanna geta nemendur ákveðið það sjálfir. Einnig geta börnin ákveðið að fjölga ennfrekar í ættstofni sögupersónanna og stækkað ættartréð að vild. Markmið er að þjálfast í lesskilningi, setja sögupersónur upp í tengslakort og vinna með sérnöfn, ættartengsl og fjölskylduhugtök eins og systir, bróðir, systkini, mamma, pabbi, amma, afi, frændi, móðurbróðir, föðurbróðir, ömmusystir o.s.frv.

_________________________________

Verkefni 11: Bílaleikir

Nemendur kannast líklega margir hverjir við bílaleikina sem Orra langaði að spila við systkini sín en þó er ekki víst að öll börn hafi prófað þá. Kennari ræðir um leikreglurnar við börnin, hjálpar þeim að taka textann saman og skrifa upp á töflu. Nemendur endurrita leikreglurnar á verkefnablaðið og fá svo tækifæri til að spila leikina. 

Lausn

Frúin í Hamborg gengur út á það að keppendur kaupa sér eitthvað fyrir peninga sem frúin í Hamborg gefur þeim. Í fyrstu spyr annar keppandinn Hvað keyptir þú þér fyrir peninginn sem frúin í Hamborg gaf þér? og hinn svarar. Svörin mega ekki innihalda orðin já, nei, svart eða hvítt og því reynir spyrjandinn oft á tíðum að leika á svarandann og plata hann til að segja þessi orð. Ef bannorð dettur fram af vörum þess sem svarar er hann úr leik og keppendur skipta um hlutverk. 

Gulur bíll gengur út á það að farþegar fylgjast með litum á bílunum í umferðinni. Nemendur geta farið í göngu um nágrennið, fylgst með bílaumferð út um glugga á kennslustofunni eða í næstu frímínútum. Sá keppandi sem fyrstur sér gulan bíl potar í öxlina á næsta og kallar Gulur bíll! 

Aukaverkefni í stílabók: 10 skemmtilegir bílaleikir

Nemendur taka saman lista með 10 bílaleikjum. Börnin skrifa fyrirsögnina 10 skemmtilegir bílaleikir og geta notað ýmsa miðla, netið, leikjabækur eða eigin þekkingarbrunn til að taka saman sinn leikjalista. Hér er tilvalið að leggja inn hugtök eins og fyrirsögn, spássía, málsgrein, greinaskil, punktalisti og tölusettur listi

Ítarefni

_________________________________

Verkefni 12: Rauðir sérhljóðar

Kennari leggur inn að bókstafir skiptist í sérhljóða og samhljóða. Samhljóðarnir eru teknir fyrir í verkefninu Týndir samhljóðar. Nemendur skoða orðalistann sem inniheldur eingöngu sérhljóða, þar af eru breiðir sérhljóðar stjörnumerktir í síðustu þremur reitunum. Í verkefninu finna börnin orð í textanum sem byrja á sérhljóðum. Hvert orð er skrifað 3x sinnum, ýmist með rauðum trélit, rauðum tússlit eða rauðum vaxlit. Ef ekki finnast orð sem byrja á sérhljóðanum má finna orð sem inniheldur bókstafinn og strika undir hann í orðinu.

Lausn, dæmi

a: Arnar, aðdáandi, anddyri, annasama, aðeins, …

á: áhugamál, áhyggjur, ára, …

e: ekkert, en, ekki, erfiðleikar, efasemdum, efri, …

é: ég, sér, séð, þér, hét, …

i: inni, 

í: íþróttir, ísskáp, … 

o: og, Orri, ofurlágt, olli, 

ó: óþreyjufull, óvenjulegt, ólíka, … 

u: umræða, undarlegt, uppgefinn, uppáhaldslag, … 

ú: úlpu, úti, …

y: yppti, yrði, yngri, …

ý: ýmsir, nýlega, skrýtinn, …

æ: æfa, ævintýrum, …

ö: öxlum, ögn, örlítið, …

au: augun, auðvelt, auddað (auðvitað), …

ei: eins, eitthvað, einhverja, einbeittur, …

ey: peysunni, leynt, …

Aukaverkefni og umræðupunktar

  • Í verkefninu er búið að stjörnumerkja breiðu sérhljóðana au, ei og ey sem flokkast einnig sem tvíhljóðar. Hvaða aðrir sérhljóðar eru breiðir? Nemendur teikna rauða stjörnu fyrir aftan þá á verkefnablaðinu. Lausn: á, í, ó, ú, ý, æ, au, ei og ey.
  • Hvaða sérhljóðar flokkast til grannra sérhljóða? Nemendur teikna rautt plúsmerki fyrir framan þá á verkefnablaðinu. Lausn: a, e, i, o, u, y og ö.
  • Hvort er bókstafurinn é grannur eða breiður sérhljóði? Nemendur draga hring utan um bókstafinn á verkefnablaðinu með rauðum trélit. Lausn: Í raun er bókstafurinn é ekki hreinn sérhljóði heldur samhljóði og sérhljóði saman (je).
  • Hvað er broddstafur? Nemendur strika undir þá með rauðum trélit. Lausn: Broddstafir eru bókstafir með kommu fyrir ofan þá: á, é, í, ó, ú, og ý.

Ítarefni

_________________________________

Verkefni 13: Týndir samhljóðar

Kennari leggur inn að bókstafir skiptist í sérhljóða og samhljóða. Sérhljóðarnir eru teknir fyrir í verkefninu Rauðir sérhljóðar og hér er unnið með tvöfalda samhljóða. Áður en verkefnið hefst skrifar kennari lista á töfluna (lóðrétt) með tvöföldum samhljóðum: bb – dd – ff – gg – kk – ll – mm – nn – pp – rr – ss – tt. Þegar nemendur hafa leyst verkefnið safnar kennarinn orðunum saman upp á töflu. Nemendur leysa verkefnið með grænum trélit.

Lausn

bb – pabbi, kubbar.

dd koddi, ddu.

ff – ekkert orð í sögunni er með tvöfalt f en kennari getur nefnt dæmi: kaffi, Haffi, úff, púffermi, gaffall, … 

gg – Siggi, gluggi, kaggi, lögga, Bogga.

kk – stöðuhækkun, plokkfiskur, blokk, krakkar, klukka, …

ll – höll, bíll.    

mm – amma, mamma.

nn – kann, ruslatunna, finn, leikskólakennari, kenning, nágranni, tennur.

pp stopp, upp.

rr – Orri, stærri, fyrr.

ss – Krissi, hissa.

tt – átta, íþrótt, bílamotta, hætta, vettlingar, náttföt, fjárdráttur, frétt, háttatími.

Aukaverkefni í stílabók: Stafrófsverkefni

Nemendur gera töflu með 36 reitum (9×4) á vinstri síðu stílabókarinnar og geta stuðst við línurnar í henni eða unnið með reglustikur. Börnin skrifa stafrófið í reitina, einn bókstaf í hvern reit. Í lokin lita þau reiti með sérhljóðum rauða og samhljóðum græna. Á hægri síðuna gera börnin tveggja dálka töflu skrifa 36 bókstafi, einn í hverja línu. Í vinstri dálkinn skrifa þau fyrstu 18 bókstafina: a, á, b, c, d, ð, e, é, f, g, h, i, í, j, k, l, m og n. Í hægri dálkinn skrifa þau seinni 18 bókstafina: o, ó, p, q, r, s, t, u, ú, v, w, x, y, ý, z, þ, æ og ö. Samhljóðar eru skrifaðir með grænum trélit og sérhljóðar með rauðum trélit. Mikilvægt er að nota ekki tússliti í stílabókina því þeir fara í gegnum síðurnar. Hér er markmiðið að læra stafrófið, skoða sérhljóða og samhljóða og læra hugtökin lína, reitur og dálkur. Í verkefninu eru stuðst við íslenska stafrófið með viðauka, sjá hér svo nemendur í fjölmenningarsamfélagi finni bókstafi í nöfnum sínum. Að lokum leita börnin að orðum sem byrja á bókstöfunum á línunum (eða innihalda þá) og skrifa í réttum lit. Hér má styðjast við smásögu Emblu Bachmann en einnig aðrar bækur eftir hana, yndislestrarbækur að eigin vali eða bara finna orð í nærsamfélaginu s.s. nöfn bekkjarsystkina, fyrirmynda o.s.frv. Verkefnið gefur kennara tækifæri til að útskýra hvaða bókstafir standa aldrei fremst í íslensku orði, sbr. bókstafurinn ð. 

_________________________________

Verkefni 14: Eftirlýsing

Í sögunni týnast foreldrar barnanna tímabundið og þau velta fyrir sér að fara til lögreglunnar. Þegar leitað er að týndu fólki þarf að gefa lögreglunni ýmsar upplýsingar um aldur, hæð og útlit þess týnda sem dæmi. Nemendur æfa sig í mannlýsingu og nota kennarann sinn sem fyrirmynd. Börnin teikna mynd af kennaranum og styðjast við gátlistann til að lýsa útliti hans í nokkrum málsgreinum. Kennari minnir nemendur á að byrja málsgreinar alltaf á stórum staf og enda þær á punkti.

Aukaverkefni í stílabók: Smásöguskrif

Nemendur semja stutta sögu um kennarann sem hvarf. Hér er tilvalið að gera fyrst smá grind áður en ritun hefst og styðjast við bókmenntahugtökin sem unnið er með í verkefninu Sögurýning. Viðfangsefnið hljómar kunnuglega, tengir eitthvað barn við það?

Ítarefni

_________________________________

Verkefni 15: Krossgáta

Nemendur lesa spurningarnar og skrifa svörin á rétta staði í krossgátunni. Hér er gott tækifæri til að rifja upp hugtökin lóðrétt og lárétt. Orðin má finna á hvolfi í krossgátunni en gott að freistast ekki til að kíkja á þau fyrr en búið er að reyna upprifjun eða lesa yfir söguna aftur.

Lausn

  1. kubbum
  2. Krissi
  3. Orri
  4. glæpamaður
  5. Bíll
  6. plokkfisk
  7. Prumpulagið
  8. skærblár
  9. prumpa
  10. Vesturbænum
  11. fótbolta
  12. Bogga
  13. rafíþróttir

Aukaverkefni í stílabók: Ritun og umorðun

Nemendur skoða spurningarnar í krossgátunni, breyta þeim í staðreyndir og endurrita í stílabók, dæmi:

  1. Úr hverju byggir Orri höllina? -Orri byggir höllina úr kubbum.
  2. Hvað heitir frændi barnanna? -Frændi barnanna heitir Krissi.

_________________________________

Verkefni 16: Orðakubbastríð

Reglurnar eru þær sömu og í hefðbundinni Sjóorrustu. Börnin vinna tvö og tvö saman og áður en spilið hefst velja þau sér sex orð úr textanum til að skrifa í orðakubbana. Fjöldi bókstafa fer eftir fjölda kubbanna, einn bókstafur í hvern kubbareit:

  • 5 stafa orð
  • 4 stafa orð
  • 4 stafa orð
  • 3 stafa orð
  • 3 stafa orð
  • 2 stafa orð

Nemendur raða næst orðakubbunum sínum inn í neðra hnitakerfið, ýmist lárétt eða lóðrétt, afturábak eða áfram. Börnin skiptast á að velja hnit úr hnitakerfinu til að skjóta niður orðakubb andstæðingsins. Ef keppandi hittir orðakubb andstæðingsins fær hann uppgefinn bókstafinn sem hann hitti og skráir í reitinn í efra hnitakerfinu sem tilheyrir andstæðingnum. Nemendur gera til skiptist hvort sem þeir hitta í kubb hjá andstæðingi eða ekki. Það barn sem fundið hefur öll kubbaorð keppninautarins vinnur Orðakubbastríðið.

_________________________________

Verkefni 17: Boltaorðasúpa

Orðasúpan inniheldur samsett nafnorð sem tengjast margvíslegum boltaíþróttum og öðrum íþróttum þar sem notaðir eru flugur, kúlur eða pekkir. 

Börnin leita að fyrri hluta orðanna, feitletraða hlutanum, sem ýmist eru falin upp, niður, fram, afturábak eða á ská. Þau haka við orðin þegar þau hafa fundið þau og draga utan um það hring með fjólubláum trélit.

Lausn

Aukaverkefni: Leyniorðaleitin

Í orðasúpunni eru nokkur leyniorð sem tengjast margvíslegum áhugamálum. Nemendur leita að þessum leyniorðum og draga hring utan um þau með rauðum trélit. Kennari getur sett þetta upp sem keppni, parað börn saman og gefið nemendum ákveðið margar mínútur til að finna sem flest orð. Það nemendapar sem finnur flest orðin vinnur og fær einhverja umbun, t.d. að velja leik sem öll börnin geta farið í í lok tímans.

Lausn

dans, skák, skautar, bogfimi, júdó, karate, fimleikar, skíði, skátar, hjólreiðar, parkour, folf, ballet, jóga, hlaup, …

_________________________________

Verkefni 18: Orð í orði

Nemendur skoða bókstafina í orðinu kvöldmatarleytið og nota þá til að búa til ný orð. Nýju orðin geta verið mislöng en þó eingöngu úr þessum 16 bókstöfum. Ef bókstafur kemur einu sinni fyrir í lykilorðinu, sbr. bókstafirnir ö, d og r sem dæmi, má sami stafur bara koma einu sinni fyrir í nýja orðinu. Dæmi: kvöld – öld – leyti – mat – teymi, …

Þegar nemendur eru búnir að finna 20 ný orð eru stig orðanna reiknuð og skráð á verkefnablaðið. Að lokum skrifa börnin orðin sem fékk flestu og fæstu stigin.

Aukaverkefni í stílabók: Málfræði, ritun og orðskýringar

Hægt er að vinna með orðalistann á ýmsan hátt í stílabók, dæmi:

  • Flokka þau í nafnorð, sagnorð og lýsingarorð.
  • Raða orðunum í stafrófsröð.
  • Nýta orðabækur og aðra miðla til að búa til orðskýringar við orðin.
  • Skrifa málsgreinar sem innihalda orðin.

Ítarefni

_________________________________

Verkefni 19: Krossaprófið

Nemendur rifa upp söguna með því að haka í rétt svar.

Lausn

  • Höfundurinn heitir Embla Bachmann.
  • Smásagan heitir Þetta reddast … eða hvað?
  • Sagan fjallar um þrjú ráðagóð systkini.
  • Systkinin heita Hrafnhildur, Arnar og Orri.
  • Systurinni finnst handbolti skemmtilegastur.
  • Sögusviðið er höfuðborgarsvæðið.
  • Doktor Gunni er íslenskur söngvari.
  • Frúin í Hamborg er ríka konan með peningana.
  • Foreldrarnir voru hjá ömmu barnanna.
  • Ævintýrið endaði með því að foreldrarnir skiluðu sér heim.

_________________________________

Fullkomið

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið

Námsefnið er samið við smásöguna Fullkomið eftir Hilmar Örn Óskarsson sem lesin var á RÚV 4. apríl 2024 í tilefni af alþjóðadegi barnabókarinnar 2. apríl. Sækja má útprentað eintak af sögunni hér.

IBBY á Íslandi fagnar deginum árlega með því að fá valda barnabókahöfunda til liðs við sig og eru sögurnar sérstaklega ætlaðar grunnskólanemendum í 1.-10. bekk. Undanfarin ár hefur einnig verið boðið upp á námsefni tengt sögunum sem kennarar geta sótt og unnið með viðfangsefnið enn frekar.

Að þessu sinni samdi Unnur María Sólmundsdóttir grunnskólakennari fjölbreyttan verkefnapakka fyrir alla aldurshópa sem kennarar geta sett saman að vild. Teikningarnar við námsefnið gerði Sóldís Perla Ólafsdóttir, nemandi á myndlistarbraut Fjölbrautaskólans í Breiðholti.

 

_________________________________

Kennsluleiðbeiningar

 

1. Fjársjóðurinn

Nemendur afla sér upplýsinga um fleiri verk höfundar, um hann sjálfan skrifa og skrifa í kjölfarið stutta samantekt.

Lausn

Hilmar Örn Óskarsson hefur m.a. samið 

  • Dredfúlíur flýið!
  • Holupotvoríur alls staðar!    
  • Húsið í september
  • Kamilla vindmylla og unglingarnir í Iðunni
  • Kamilla vindmylla og svikamyllurnar
  • Funi og Alda Falda
  • Kamilla vindmylla og leiðin úr Esjunni
  • Kamilla vindmylla og bullorðna fólkið

Um Hilmar Örn, af vefnum bokabeitan.is

Hilmar Örn Óskarsson er fæddur 1975 í Reykjavík. Hann ólst upp í Breiðholti, gekk bæði í Breiðholtsskóla og lauk stúdentsprófi í Fjölbrautaskóla Breiðholts. Hilmar fékk snemma mikinn áhuga á bókum og lauk B.A. gráðu í bókmenntafræði við Háskóla Íslands. Hann á fjögur börn sem lesa stundum handrit sem faðir þeirra vinnur að.  Hilmar Örn gekk til liðs við Bókabeituna 2011 og hefur bæði skrifað og þýtt bækur sem Bókabeitan hefur gefið út. 

Nokkrar skemmtileg staðreyndir um Hilmar Örn:

  • Hann er lofthræddur.
  • Hann er með svart belti í Taekwondo sem hann kennir bæði börnum og fullorðnum.
  • Hann hefur óþrjótandi áhuga á hryllingsmyndum.
  • Hann syngur á meðan hann vaskar upp.

 

_________________________________

 

2. Sögupersónur

Verkefni nemenda er þvíþætt, annars vegar að lesa stuttan texta og tengja við nöfn sögupersóna og hins vegar að teikna sögupersónurnar eins og börnin sjá þau fyrir sér.

Lausn

  • Iðunn – Litla systir Elíasar sem elskar að atast í honum.
  • Ögmundur – Strákur sem missti hundinn sinn í kjaftinn á heimavinnunni!
  • Baldur – Besti vinur Elíasar frá því í leikskóla. 
  • Vummi – Skálduð persóna í smásögu Elíasar sem lendir í lífsháska.   
  • Álfrún – Kennari sem er sífellt jákvæður og kennir íslensku. 
  • Elías – Aðalpersóna sem þjáist af ritstíflu en skrifar á endanum fullkomna örsögu.
  • Ewa – Stelpa með jólalegar og allt að því heilagar freknur. 
  • Þorlákur – Karfi á hafsbotni með yfirvaraskegg og veiðidellu.  

 

_________________________________

 

3. Tveggja stafa orð

Í smásögunni eru 26 tveggja stafa orð sem nemendur Ieika sér með. Þau tyIIa bIýantsoddi í gegnum bréfakIemmu og koma fyrir á miðju skífunnar. BréfakIemmunni er þeytt í hringi og orðið sem hún Iendir á er ritað í sneiðina. Það orð sem fyrst fyIIir aIIa 10 reitina í sneið (hefur komið 10 sinnum upp) hefur sigur úr býtum.

Verkefnið má Ieggja fram með ýmsum hætti eftir aIdri og getu nemenda. Þannig geta yngri börn þjáIfað fínhreyfingar með því að Iita reitina eða krossa í þá og eIdri börn skrifað orðin  nn í sífeIIt minnkandi svæði.

Efni og áhöId

BréfakIemma, Iitir og ritföng.

Umræðupunktar

  • Hversu oft þurfti að þeyta bréfakIemmunni tiI að kIára verkefnið? (Börnin teIja reitina sem þau hafa skrifað í eða Iitað).
  • Hvaða orð Ienti í 2. sæti?
  • Hvaða orð fengu engin stig?

Aukaverkefni í stíIabók

  • Stækka má verkefnið og í stað þess að Iita eða skrifa í reitina má ákveða að þeyta bréfakIemmunni í ákveðið mörg skipti (50x, 100x, 200x, …) skrá inn í þá með strikataIningu, taka niðurstöðuna saman í Iokin og setja upp sem súIurit í stíIabók.
  • Semja 26 stuttar máIsgreinar sem hver um sig inniheIdur eitt af tveggja stafa orðunum tiI að sýna dæmi um notkun þeirra í ísIensku máIi.

 

_________________________________

 

4. Orðskýringar

Nemendur lesa stuttar málsgreinar og finna hvaða orð þær eiga við. Númer orðsins er skráð í réttan reit hjá málsgreininni.

Lausn

  1. Atvinnuviðtal – Þegar fólk sækir um vinnu og fer í viðtal hjá yfirmanni í fyrirtækinu.
  2. Stjörnuþoka – Milljónir stjarna sem eru nálægt hver annarri og mynda þyrpingu.
  3. Skotmark – Mark, skífa eða svæði sem fólk skýtur á til að æfa sig t.d. í bogfimi.
  4. Glasamotta – Lítil motta sem er notuð undir glas til að verja borðið sem það hvílir á.
  5. Kjörlendi – Landsvæði þar sem plöntum og dýrum líður vel og kjósa að vera á.
  6. Marglytta – Hálf gegnsætt dýr sem lifir í sjó og minnir mest á opna fallhlíf.
  7. Fumlaust – Þegar fólk gerir eitthvað án þess að hika, er laust við fum og fát.
  8. Pissustingur – Þegar manneskju er svo mál að pissa að hún finnur fyrir verk.
  9. Stigagangur – Sameiginleg rými sem gengið er um til að komast á milli hæða í fjölbýli.
  10. Andvarp – Stunda eða lágt hljóð sem fólk gefur frá sér, oft óafvitandi.
  11. Tímapunktur – Ákveðin stund eða tími sem miðað er við, t.d. áramót.
  12. Innblástur – Eitthvað sem örvar sköpunargleðina eða hugmyndaflugið.

 

_________________________________

 

5. Spurt og svarað #1 og #2

Nemendur svara stuttum spurningum og mikilvægt að byrja málsgreinar á stórum staf og enda þær á punkti.

Lausn

  1. Hann er með grænt hár og í eldgömlum jakka sem er of lítill á hann.
  2. Elías er hrifinn af Ewu og því eru freknurnar sem áður voru drullupollalegar nú meira jólalegar.
  3. Álfrún fékk þá hugmynd að leggja ritunarverkefni fyrir nemendur, allir eiga að skrifa smásögu.
  4. Hann vill ganga í augun á Ewu því hann veit að hún elskar að lesa.
  5. Sleppti því að borða, skrapp í bíltúr með strætó, reyndi að tæma hugann og svaf í 10 klukkutíma.
  6. Maður sem Elías sá út um herbergisgluggann sinn og var í raun bara saklaus vegfarandi.
  7. Iðunn litla systir Elísar þegar hann elti hana og þóttist vera skrímsli með slímugt nef og eitraðan hala.
  8. Því Elías neitaði sér um mat í tilraun til að finna innblástur fyrir smásöguna sína.
  9. Þorlákur er karfi sem Elías dreymdi þegar hann sofnaði í strætó og varð að persónu í sögunni hans.
  10. Elías hafði ekkert skrifað en orðin flæddu fram af vörum hans og sjálfum þótti honum saga sín fullkomin.

Umsögn

Nemendur gefa sögunni einkunn, haka í það sem er mest viðeigandi og draga umsögn sína saman í stutta málsgrein.

 

_________________________________

 

7. Tímalína

Með verkefninu fyIgir KIippskjaI #1. Á því eru renningar með textabrotum úr sögunni sem kIippa þarf út og raða í rétta tímaröð áður en þeir eru Iímdir á verkefnabIaðið. Gott er að tyIIa renningunum fyrst, hIusta aftur á söguna, eða Iesa hana (setja Iink hér), áður en renningarnir eru Iímdir niður með Iímstifti.

Lausn

  1. Krakkarnir gengu inn í skólastofuna. Flest geispandi.
  2. Elías settist í sitt venjulega sæti og Baldur kom skömmu síðar.
  3. „Ég fékk frábæra hugmynd!“ sagði Álfrún íslenskukennari.
  4. „Við skrifum smásögur!“ bætti Álfrún við
  5. Á leiðinni heim hugsaði Elías um söguna sína.
  6. Hann ætlaði að nota öll flottustu orðin.
  7. Elías fór rakleitt inn í herbergi þegar hann kom heim.
  8. Það var bankað létt á hurðina og Elías vissi vel hver það var.
  9. Iðunn vissi strax að Elías var í einhvers konar vandræðum.
  10. „Ég þarf að skipta um umhverfi!“ sagði Elías og lokaði tölvunni.
  11. Elías dró andann djúpt og byrjaði svo að lesa söguna.
  12. Elías dró andann djúpt aftur og bætti svo við, „endir.“

Efni og áhöId

Skæri og Iímstifti.

Aukaverkefni í stíIbók
Nemendur endurrita verkefnið upp í stíIabók og gera:

  • rauðan hring utan um samnöfn.
  • rautt strik undir sérnöfn.
  • bIáan kassa utan um Iýsingarorð.
    grænt strik undir sagnorð.

 

_________________________________

 

8. Lýsingarorðaskuggar

Nemendur skoða feitletruðu í lýsingarorðin í málsgreinunum og teikna orðaskugga þeirra. Það er gert með því að skyggja samsvarandi hæðir í reituðu kössunum sem hugsa má sem þriggja hæða stafahús. Hástafir þekja þannig tvær hæðir, ýmist efstu og miðhæðirnar (t, k, ð, d, f, h, l og b) eða neðstu og miðhæðirnar (p, g, y, ý). Bókstafurinn litla þ nær yfir allar þrjár hæðir stafahússins og lágstafir þekja eina hæð (miðhæðina).

Stigbreyting

Nemendur stigbreyta sömu lýsingarorð og skrá kyn þeirra. Hér er mikilvægt að benda nemendum á að lýsingarorð þurfa að halda kyni í gegnum stigbreytinguna. Nemendur spreyta sig fyrst og yfirfara svörin í sameiningu með aðstoð kennara. Á vef Árnastofnunar má finna beygingarlýsingu íslensks nútímamáls.

Lausn

  • föt eru: stórkostleg – stórkostlegri – stórkostlegust
  • eitthvað er: jólalegt – jólalegra – jólalegast
  • vinir eru: góðir – betri – bestu
  • skrefin eru: hröð – hraðari – hröðust
  • húfan er: bleik – bleikari – bleikust
  • Elías er: sprækur – sprækari – sprækastur

 

_________________________________

 

9. Nafnorðasúpan

Verkefnið inniheldur nafnorð í eintölu sem koma fyrir í sögunni. Börnin finna nafnorðunum stað í orðasúpunni og fela þau ýmist upp, niður, fram, afturábak eða á ská. Gott er að byrja á lengstu orðunum og raða þeim í ystu reitina og færa sig svo innar með styttri orðin.

Aukaverkefni

  • Flokka orðin eftir kyni með því að setja skammstafanir fyrir aftan þau í listanum.
  • Raða orðunum í stafrófsröð með því að skrá númer í reitina. Þannig er orðið afsökun er merkt 1, banani merkt 2 og svo koll af kolli.
  • Fallbeygja orðin í eintölu og fleirtölu í stílabók.
  • Bæta greini við orðin.

 

_________________________________

 

10. Nafnorð

Nemendur skoða nokkur nafnorð sem koma fyrir í sögunni. Í verkefninu birtast þau í eintölu en verkefnið er að skrifa þau í fleirtölu og finna og skrá kyn þeirra.

Lausn

  • brandari – brandarar – karlkyn (kk.)
  • frekna – freknur – kvenkyn (kvk.)
  • fótur – fætur – karlkyn (kk.)
  • gluggi – gluggar – karlkyn (kk.)
  • tönn – tennur – kvenkyn (kvk.)
  • stelpa – stelpur – kvenkyn (kvk.)
  • sokkur – sokkar – karlkyn (kk.)
  • kinn – kinnar – kvenkyn (kvk.)
  • vinur – vinir – karlkyn (kk.)
  • peysa – peysur – kvenkyn (kvk.)
  • skjal – skjöl – hvorugkyn (hk.)
  • penni – pennar – karlkyn (kk.)
  • marglytta – marglyttur – kvenkyn (kvk.)
  • kartafla – kartöflur – kvenkyn (kvk.)
  • banani – bananar – karlkyn (kk.)

 

_________________________________

 

11. Þriggja stafa bingó

Í smásögunni koma fyrir fjöImörg þriggja bókstafa orð sem sjá má í Iista neðst á verkefnabIaðinu. Nemendur veIja 48 af þessum orðum og skrifa inn í bingóspjöIdin, ekki má nota hvert orð oftar en einu sinni. Kennari kIippir orðaIistann niður og notar sem bingómiða. Að ritun Iokinni er hefðbundið bingó spiIað þar sem nemendur krossa yfir reitina þegar þeirra orð er dregið og Iesið upp. Kennari ákveður hvort einhver umbun er fyrir sigurvegara en viðeigandi verðIaun gætu sem dæmi verið Iestrar- eða spiIastund á skóIabókasafninu.

Hugmyndir að aukaverkefnum í stíIabók

  • Finna rímorð í orðaIistanum og skrifa upp.
  • Raða orðunum í stafrófsröð og endurrita.
  • Búa tiI stuttar máIsgreinar sem innihaIda orðin, og skiIa munnIega eða skrifIega.

 

_________________________________

 

12. OrðfIokkaskífur

Verkefninu fyIgir KIippiskjaI #1. Nemendur kIippa út örvar með orðum, fIokka í nafnorð, sagnorð og Iýsingarorð og Iíma í réttar skotskífur á verkefnabIaðinu.

Lausn

  • Lýsingarorð: fuIIkomið, dökkgrænn, stórkostIeg og svangur.
  • Sagnorð: borða, urra, pissa og sitja.
  • Nafnorð: margIytta, karfi og strætó.

Efni og áhöId

Skæri, Iímstifti, bókapIast eða pIast og pIöstunarvéI.

 

_________________________________

13. Orðasafnið

Nemendur skoða skemmtiIega samsetta orðið hamingjuvæI og vinna með bókstafina sem mynda það. Verkefnið feIst í því að finna og skrifa þrjú orð sem hafa sama upphafsstaf og þeir 11 bókstafir sem mynda það. Yngri nemendur geta nýtt Iestrarbækur tiI að finna orð meðan eIdri nemendur gIímt við að finna dæmi úr eigin orðaforða.

StíIabókaverkefni

Neðst á verkefnabIaðinu er þríþætt aukaverkefni sem feIst í því að vinna með orðasafnið sem myndast, endurrita það upp í stafrófsröð, finna andheiti, samheiti og greina í orðfIokka.

 

_________________________________

 

14. Saga í sögu

Í smásögunni kemur fyrir önnur styttri örsaga sem aðaIpersónan semur og skiIar sem skóIaverkefni. Verkefni nemenda er að myndskreyta nokkrar senur og setja upp í teiknimyndastíI.

 

_________________________________

 

15. Satt eða ósatt?

Nemendur rifja upp söguna og skoða hvort fullyrðingar í verkefninu eru sannar eða ósannar. Börnin haka við rétt svör og vinna stílabókaverkefni í kjölfarið sem felst í því að 1) endurrita rangar fullyrðingar og gera þær sannar, 2) vinna með undirstrikuð nafnorð í eintölu, fleirtölu og greini og 3) skrifa skáletruð sagnorð í nafnhætti, nútíð og þátíð.

Lausn, rangar fullyrðingar

  • Elías ætlar að taka þátt í upplestrarkeppni í skólanum sínum. Rangt, hann þarf að skrifa smásögu og lesa upp fyrir bekkinn sinn.
  • Ewa hefur verið kærasta Baldurs síðan þau kynntust í leikskóla. Rangt, hún hefur verið nágranni og bekkjarsystir Elíasar síðustu 7 árin.
  • Smásagan gerist í afskekktu þorpi á Austfjörðum sem nefnist Voðagerði. Rangt. Ekki kemur fram hvar smásagan gerist en í örsögu Elísar er minnst á bæinn Voðagerði þótt hvergi komi fram hvar á landinu hann er.
  • Ögmundur kom á hestbaki í skólann og reið bæði yfir vöð og vötn. Rangt, en hann reið á vaðið í tíma og gerði fyrstur grein fyrir smásögunni sinni eða öllu heldur hvers vegna hann gat ekki skilað henni.

Lausn, undirrituð nafnorð í eintölu, fleirtölu og með greini

  • upplestrarkeppni, upplestrarkeppnir / upplestrarkeppnin, upplestrarkeppnirnar
  • kærasta, kærustur / kærastan, kærusturnar
  • gestur, gestir / gesturinn, gestirnir
  • hugmynd, hugmyndir / hugmyndin, hugmyndirnar
  • manneskja, manneskjur / manneskjan, manneskjurnar
  • þorp, þorp / þorpið, þorpin
  • vað, vöð / vaðið, vöðin
  • ostabrauð, ostabrauð / ostabrauðið, ostabrauðin
  • sporðdrekaúlfur, sporðdrekaúlfar / sporðdrekaúlfurinn, sporðdrekaúlfarnir

Lausn, skáletruð sagnorð í nafnhætti, nútíð og þátíð

  • að taka – tek – tók
  • að hafa – hef – hafði
  • að endurtaka – endurtek – endurtók
  • að finna – finn – fann
  • að heilsa – heilsa – heilsaði
  • að gerast – gerist – gerðist
  • að ríða – ríð – reið
  • að veita – veiti – veitti
  • að fjalla – fjalla – fjallaði
  • að vera – er – var

 

_________________________________

 

16. Krossaprófið

Upprifjun úr sögunni, nemendur haka í eitt rétt svar.

Lausn

  • Titillinn er Fullkomið.
  • Sögusvið er óþekkt íslenskt samfélag.
  • Innri tíminn er nokkrir klukkutímar.
  • Ytri tíminn er aprílmánuður en ártal kemur ekki fram.
  • Álfrún er hugmyndarík kennslukona.
  • Er hægt að kitla dáið fólk? Spurði forvitin litla systir.
  • Ewu er m.a. lýst sem sætri stelpu með jólalegar freknur.
  • Innblástur má t.d. kalla næringu fyrir hugarflugið.
  • Marglytta með gleraugu klippti á veiðilínuna.
  • Vummi er persóna í örsögu aðalpersónu (þessi sem býr í Voðagerði).

 

_________________________________

17. Smásögukortið

Nemendur gera smásögukort og kynnast um leið algengum bókmenntahugtökum. Þau ákveða ýmislegt um persónur sögunnar, velja henni spennandi umhverfi, greina frá atburðum sem eiga að gerast og ákveða endinn. Börnin ákveða einnig hver innri og ytri tími sögunnar á að vera. Vinna má meira með smásögukortið í verkefninu Mín eigin smásaga.

Bókmenntahugtök

  • Persónusköpun: Hvernig persónur koma fyrir í sögunni? Góðar eða vondar? Ungar eða gamlar? Dýr eða manneskjur, kannski geimverur? Hvernig líta þær út og hvað finnst þeim gaman að gera sem dæmi.
  • Umhverfi: Hvar gerist sagan? Nemendur velja sögusviðið og lýsa því í örfáum orðum. Er þetta hafsbotn? Kastali? Kannski himingeimurinn?
  • Atburðir: Allar sögur þurfa atburðarás, burðargrind, eitthvað sem gerist, heldur henni uppi og fær lesendur til að vilja lesa meira. Er eitthvað vandamál sem kemur upp eða þrautir sem þarf að leysa? Hvað fjallar sagan um?
  • Endir: Hvernig leysa sögupersónurnar vandann eða verkefnið sem þær fengu upp í hendurnar? Hvernig endar sagan?
  • Innri tími: Hvað tekur sagan langan tíma? Er þetta dagur í lífi einhvers, mannsævi eða eitt augnablik? Innri tími er sá tími sem líður í sögunni. Stundum kemur það fram, stundum ekki og stundum er hægt að átta sig á því með því að gera tímalínu. Hér er gott tækifæri til að vinna með bókmenntahugtakið og ná tökum á því.
  • Ytri tími: Hvenær gerist sagan? Á Ísöld? Síðustu jól? Hvernig er best að koma því að? Ytri tíma er hægt að tengja við umhverfið eða atburði sem gerast og sem gefa þá vísbendingar. Var einhver að steikja risaeðluhamborgara? Ef svo er… hver gæti þá ytri tíminn verið?

 

_________________________________

 

18-19. Mín eigin smásaga

Nemendur semja sitt eigið framhald á smásögunni og myndskreyta. Tilvalið er að nota verkefnablaðið Smásögukortið til að skipuleggja söguna áður en skrif hefjast.

Hér má finna ýmislegt sem tengjst sögugerð

 

_________________________________

 

Klippiskjal #1

SkjaIið fyIgir verkefninu TímaIína þar sem nemendur Iesa textabrot úr sögunni og raða í rétta tímaröð. Börnin kIippa renningana niður og Iíma á verkefnabIaðið. Gott er að tyIIa renningunum fyrst, hIusta aftur á söguna, eða Iesa hana, áður en renningarnir eru Iímdir niður með Iímstifti.

Lausn

  1. Krakkarnir gengu inn í skólastofuna. Flest geispandi.
  2. Elías settist í sitt venjulega sæti og Baldur kom skömmu síðar.
  3. „Ég fékk frábæra hugmynd!“ sagði Álfrún íslenskukennari.
  4. „Við skrifum smásögur!“ bætti Álfrún við
  5. Á leiðinni heim hugsaði Elías um söguna sína.
  6. Hann ætlaði að nota öll flottustu orðin.
  7. Elías fór rakleitt inn í herbergi þegar hann kom heim.
  8. Það var bankað létt á hurðina og Elías vissi vel hver það var.
  9. Iðunn vissi strax að Elías var í einhvers konar vandræðum.
  10. „Ég þarf að skipta um umhverfi!“ sagði Elías og lokaði tölvunni.
  11. Elías dró andann djúpt og byrjaði svo að lesa söguna.
  12. Elías dró andann djúpt aftur og bætti svo við, „endir.“

Efni og áhöId
Skæri og Iímstifti.

 

_________________________________

 

 

Klippiskjal #2

SkjaIið fyIgir verkefninu OrðfIokkaskífur. Nemendur kIippa örvarnar með orðunum út, fIokka í nafnorð, sagnorð og Iýsingarorð og Iíma í réttar skotskífur á verkefnabIaðinu. Í skjaIinu er einnig renningur með myndum sem er hugsað sem bókamerki fyrir þá sem viIja. TiIvaIið er að Iáta nemendur kIippa það út, Iita að viIda, merkja og pIasta.

Lausn

  • Lýsingarorð: fuIIkomið, dökkgrænn, stórkostIeg og svangur.
  • Sagnorð: borða, urra, pissa og sitja.
  • Nafnorð: margIytta, karfi og strætó.

Efni og áhöId
Skæri, Iímstifti, bókapIast eða pIast og pIöstunarvéI.

 

_________________________________

IBBY 2023 Smásaga

IBBY á Íslandi fagnar Degi barnabókarinnar 2023 með smásögunni Fjársjóður ömmu Gógóar eftir Arndísi Þórarinsdóttur. Sagan verður frumflutt samtímis á Rás 1 fyrir alla grunnskólanema landsins í stærstu sögustund ársins fimmtudaginn 13. apríl 2023, kl. 9.05.

Fjársjóður ömmu Gógóar er fyrir börn á aldrinum 6-16 ára og er þetta í þrettánda sinn sem félagið fagnar deginum með þessum hætti. Arndís Þórarinsdóttir er einn af okkar ástsælustu barnabókahöfundum. Barnabækur eftir hana eru meðal annars bókaflokkurinn um Nærbuxnaverksmiðjuna og Blokkin á heimsenda sem hún skrifaði ásamt Huldu Sigrúnu Bjarnadóttur. Blokkin á heimsenda hlaut Íslensku bókmenntaverðlaunin 2020 í flokki barna-og ungmennabóka og Barnabókaverðlaun Guðrúnar Helgadóttir. Nýjasta bók hennar er Kollhnís sem hlaut Íslensku bókmenntaverðlaunin 2022 í flokki barna- og ungmennabóka, Fjöruverðlaunin 2023 í sama flokki og er tilnefnd til barna- og unglingabókaverðlauna Norðurlandaráðs í ár.

Sagan verður lesin fyrir grunnskólabörn á öllum aldri og er verkefnið hluti af þeirri hugsjón félagsins að lestraráhugi og lestrarfærni fáist fyrst og fremst með því að færa ungum lesendum vandaðar og spennandi sögur.

Fjársjóður ömmu Gógóar

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið:

Námsefnið er samið við smásöguna Fjársjóður ömmu Gógóar eftir Arndísi Þórarinsdóttur sem lesin var á RÚV 13. apríl 2023 í tilefni af alþjóðadegi barnabókarinnar 2. apríl. Sækja má útprentað eintak af sögunni hér.

IBBY á Íslandi fagnar deginum árlega með því að fá valda barnabókahöfunda til liðs við sig og eru sögurnar sérstaklega ætlaðar grunnskólanemendum í 1.-10. bekk. Undanfarin ár hefur einnig verið boðið upp á námsefni tengt sögunum sem kennarar geta sótt og unnið með viðfangsefnið enn frekar.

Að þessu sinni samdi Unnur María Sólmundsdóttir grunnskólakennari fjölbreyttan verkefnapakka fyrir alla aldurshópa sem kennarar geta sett saman að vild. Teikningarnar við námsefnið gerði Sóldís Perla Ólafsdóttir, nemandi í 10. bekk í Breiðholtsskóla.

___________________________________________

Kennsluleiðbeiningar:

 

1. Fjársjóðurinn

Nemendur afla sér upplýsinga um fleiri verk höfundar og skrifa í kjölfarið stuttan útdrátt úr smásögunni.

Lausn:

Arndís Þórarinsdóttir hefur m.a. samið 

  • Játningar mjólkurfernuskálds
  • Blokkin á heimsenda
  • Nærbuxnaverksmiðjan
  • Nærbuxnanjósnararnir
  • Nærbuxnavélmennið
  • Kollhnís

Útdráttur:

Sagan fjallar um systkinin Daníel og Sóleyju sem reyna að leysa ráðgátuna á bak við peningahvarf ömmu Gógóar. Amman liggur veik á spítala og fjölskyldan ætlar að hjálpa henni að borga reikninga en finnur engan pening á bankareikningum hennar. Daníel grunar að amma Gógó hafi keypt rafmynt fyrir þá. Systkinin fara heim til ömmu að leita upplýsinga og hitta þá nágrannann Mateo sem týndi gælurottunni sinni. Í ljós kom að hún faldi sig í íbúð ömmu og þegar rottan ætlar að nota gamlan tuskubangsa fyrir fleti dettur lykilorð að rafmyntaveski ömmu úr maga hennar, og málið um týnda fjársjóð ömmu leysist.

___________________________________________

2. Persónusköpun

Nemendur rýna í sögupersónurnar Daníel, Sóleyju, ömmu Gógó og Mateus nágranna, og skoða hvernig þeim er lýst. Upplýsingarnar nota börnin til að teikna mynd af þeim. Þau skrá næst sex lýsingarorð sem þau telja að lýsi þeim sjálfum best. 

Persónusköpun, nokkur dæmi úr sögunni: 

  • Daníel: 7 ára, áhugamaður um rafmyntir, elskar ömmu Gógó og vill helst búa hjá henni, ætlar í rafíþróttanám, klár strákur, spilar Mario Kart, …
  • Sóley: unglingur, stundum svolítið pirruð, ekki til í að amma Gógó flytji heim, fannst ekki gaman að búa í Reykjavík, …
  • Amma Gógó: safnar dóti, er nú veik á sjúkrahúsi með lungnabólgu, með föla og gagnsæja húð, duglega að baka og sjálfstæð en ekki eins dugleg að taka til, eyðir peningum í nammi, happaþrennur og rafmynt, fjárfestir til að styrkja barnabörnin í framtíðinni, …
  • Mateo: nágranni ömmu Gógóar, er í lopapeysu, heldur hvíta rottu sem gæludýr, …

___________________________________________

3. Smásögukortið

Nemendur gera sögukort með upplýsingum um persónur sögunnar, umhverfi, atburðum og endi.

Lausn:

  • Persónur: Daníel, Sóley, pabbi, mamma, amma Gógó, sjúkrahússtarfsmaður, Mateo nágranni og Bella gælurotta.
  • Umhverfi: Reykjavík, spítali, íbúð ömmu, …
  • Atburður: Amma veikist, peningar ömmu finnast ekki, barnabörnin leita í íbúðinni, Daníel finnur skafmiðafjársjóð, gælurotta týnist, Mateo mætir í íbúðina, lykilorðið að rafveskinu finnst, …
  • Endir: Bella gælurotta ætlar að nota tuskubangsa ömmu fyrir fleti og út úr honum dettur miði með lykilorðinu að rafmyntaveski ömmu.

___________________________________________

4. Orðskýringar

Nemendur lesa stuttar málsgreinar og finna hvaða orð þær eiga við. Númer orðsins er skráð í réttan reit hjá málsgreininni.

Lausn:

  1. Bitcoin – Rafpeningar sem virka bara á netinu, t.d. í tölvuleikjum.
  2. Rafíþróttabraut – Námsleið í framhaldsskóla til að læra rafíþróttir.
  3. Ævisparnaður – Peningur og aðrar eignir sem fólk safna yfir alla ævina.
  4. Happaþrenna – Skafmiði sem hægti innihaldið glæsilega vinninga.
  5. Lykilorð – Orð sem fólk notar til að læsa aðgengi annarra t.d. að tölvu eða síma.
  6. Fjarnám – Nám sem er hægt að læra í gegnum tölvur.
  7. Stúdent – Námsgráða sem fólk öðlast við útskrift úr framhaldsskóla.
  8. Smákökubar – Hlaðborð af litlum kökum til að gæða sér á.
  9. Þrusk – Lágvært hljóð sem gefur til kynna að einhver hafi verið að hreyfa sig.
  10. Gæludýr – Dýr sem fólk tekur inn á heimili sitt og hugsar vel um.
  11. Forstofa – Rýmið sem fyrst er komið inn í þegar gengið er inn í hús eða íbúð.
  12. Rottuhald – Þegar fólk er með rottur sem gæludýr á heimilinu sínu.

___________________________________________

5. Spurt og svarað #1

Nemendur svara stuttum spurningum með málsgreinum sem hefjast á stórum staf og enda á punkti.

Lausn:

  1. Hverju var mamman að leita að í upphafi sögunnar? – Peningum ömmunnar sem hefur tæmt alla bankareikningana sína.
  2. Hvað hélt Daníel að amma hans hefði gert við peningana sína? – Keypt Bitcoin, rafræna mynt, fyrir þá.
  3. Hvers vegna var amman á sjúkrahúsi? – Hún hafði fengið slæma lugnabólgu.
  4. Hvernig er ömmunni lýst? – Hún er föl, húðin næstum gagnsæ.
  5. Hvers leituðu systkinin í íbúð ömmunnar? – Peninganna sem horfið höfðu út af bankareikningum hennar.
  6. Hvað langar Daníel að læra þegar hann verður eldri? – Hann ætlar að taka rafíþróttabraut í fjarnámi.

___________________________________________

6. Spurt og svarað #2 – framhald

Lausn:

  1. Hver er Mateo og hvað var hann að gera í íbúð ömmunnar? – Mateo er nágranni hennar sem var að leita að Bellu, gæludýrarottunni sinni.
  2. Hvers vegna var gangurinn í íbúð ömmu bleikur upp á miðja veggi? – Amman náði ekki lengra upp með pensilinn þegar hún var að mála.
  3. Hvers konar miða geymdi amman í skáp í eldhúsinu? – Mörg þúsund skafmiða.
  4. Hvað reyndist vera geymt inni í maga tuskubangsans? – Plaststykki með lykilorði að rafmyntaveskið ömmu Gógóar.

Umsögn:

Nemendur gefa sögunni einkunn, haka í það sem er mest viðeigandi og draga umsögn sína saman í stutta málsgrein.

___________________________________________

7. Krossaprófið

Upprifjun úr sögunni, nemendur haka í eitt rétt svar.

Lausn:

  1. Titillinn er Fjársjóður ömmu Gógóar.
  2. Sögusvið er Reykjavík.
  3. Innri tíminn er nokkrir klukkutímar. Fyrst heimsækir fjölskyldan ömmuna á sjúkrahúsið og svo fara börnin að leita að peningum heima hjá henni.
  4. Ytri tími er Apríl 2023. Þegar börnin eru í íbúð ömmunnar fellur aprílsólin á jólatréð. Á miðanum með lykilorðinu kemur ártalið 2023 fram.
  5. Bella og Mateo eru nágrannar ömmu Gógóar.
  6. Bitcoin er ein tegund fjármagns.
  7. Drengurinn spilar Mario Kart.
  8. Amma er föl með gagnsæja húð.
  9. Amma bakar allt ofangreint.
  10. Lykilorðið var í maga tuskubangsans.

___________________________________________

8. Nafnorðaskuggar

Nemendur skoða feitletruðu hugtökin í spurningunum og teikna orðaskugga þeirra. Það er gert með því að skyggja samsvarandi hæðir í reituðu kössunum sem hugsa má sem þriggja hæða stafahús. Hástafir þekja þannig 2 hæðir, ýmist efstu og mið hæðirnar (t, k, ð, d, f, h, l og b) eða neðstu og mið hæðirnar (p, g, y, ý). Bókstafurinn litla þ nær yfir allar 3 hæðir stafahússins og lágstafir þekja 1 hæð (mið hæðina).

Stílabókarverkefni

Nemendur vinna þrjú verkefni:

  1. Fallbeygja bókmenntahugtökin í eintölu og fleirtölu með og án greinis.
  2. Flokka hugtökin eftir kyni.
  3. Svara spurningunum og byrja málsgreinarnar á feitletraða bókmenntahugtakinu. Gott er að minna á stóran staf í upphafi og að enda málsgrein á punkti. 

Lausn:

Fallbeygt eftir kyni í eintölu og fleirtölu: Nemendur spreyta sig og yfirfara svörin í sameiningu. Á vef Árnastofnunar má finna beygingarlýsingu íslensks nútímamáls.

Bókmenntahugtök eftir kyni: 

  • Karlkyn: höfundur, titill, innri tími, ytri tími, atburðir
  • Kvenkyn: smásaga, aðalpersóna, aukapersóna
  • Hvorugkyn: sögusvið, sjónarhorn

Svör við spurningum:

  1. Höfundur sögunnar er Arndís Þórarinsdóttir.
  2. Titill sögunnar er Fjársjóður ömmu Gógóar.
  3. Smásaga er stutt skáldsaga sem fjallar um eina eða fáar persónur og einn ákveðinn atburð í lífi þeirra. Smásaga getur verið á bilinu 1-100 blaðsíður. Meira um smásögur á Vísindaefnum, sjá Hvað merkir hugtakið smásaga?
  4. Sögusviðið er spítali og hús ömmunnar í Reykjavík.
  5. Aðalpersónan heitir Daníel. Hann er 7 ára strákur sem býr með foreldrum sínum og eldri systur úti á landi.
  6. Aukapersónurnar eru Sóley systir Daníels, foreldrar hans, amma Gógó og Matues nágranni ömmunnar. Gælurottan Bella getur einnig flokkast hér.
  7. Innri tíminn eru nokkrir klukkutímar frá því að fjölskyldan kemur í bæinn að hitta ömmu Gógó á sjúkrahúsinu og þar til systkinin finna miðann með lykilorðinu í íbúð ömmunnar.
  8. Ytri tíminn er aprílmánuður 2023. Þegar systkinin eru stödd í íbúð ömmunnar er minnst á aprílsólina sem varpar geislum sínum á jólatréð í stofunni. Á lykilorðinu kemur svo ártalið 2023 fram.
  9. Atburðir sem eiga sér stað eru t.d. að peningar ömmu Gógóar eru horfnir af bankareikningum hennar og barnabörnin hennar reyna að leysa málið, nágranni týnir gælurottunni sinni, Daníel finnur þúsundir skafmiða með vinningum á, brúnrotta hefur komið sér fyrir á baðherberginu, lykilorð finnst þegar gæludýrarottan nappar tuskubangsa ömmu, …
  10. Sjónarhorn höfundar er takmarkað, sagan er sögð í 3. persónu og við sjáum lítið inn í huga persóna en þó aðeins inn í huga Bellu gælurottunnar. Meira um sjónarhorn höfundar á vef Menntamálastofnunar. 

___________________________________________

9. Sagnorðasúpan

Verkefnið inniheldur sagnorð í nafnhætti sem koma fyrir í sögunni. Börnin leita að orðunum sem ýmist eru falin upp, niður, fram, afturábak eða á ská.

Lausn:

___________________________________________

10. Sagnorð

Nemendur skoða nokkur sagnorð sem koma fyrir í sögunni. Í verkefninu birtast þau í nafnhætti en verkefnið er að skrifa bæði þau bæði í nútíð og þátíð.

Lausn:

  • að tala – talar – talaði
  • að athuga – athugar – athugaði
  • að borga – borgar – borgaði
  • að gefa – gefur – gaf
  • að hafa – hefur – hafði
  • að fara – fer – fór
  • að finna – finnur – fann
  • að bora – borar – boraði
  • að taka – tekur – tók
  • að spila – spilar – spilaði
  • að opna – opnar – opnaði
  • að borða – borðar – borðaði
  • að banna – bannar – bannaði
  • að stela – stelur – stal
  • að sækja – sækir – sótti

___________________________________________

11. Orð úr orði

Nemendur skoða bókstafina í orðinu fjársjóðurinn og nota þá til að smíða ný orð. Ekki má nota aðra bókstafi eða nota hvern bókstaf oftar en hann kemur fyrir í orðinu. Hver bókstafur hefur ákveðið stig og nemendur leggja stig hvers nýs orðs saman. Nýju orðin eru skráð í fyrsta dálkinn og í dálk tvö eru heildarstig orðanna skráð. Þegar börnin hafa klárað fyrstu tvo dálkana raða þau nýju orðunum í rétta stafrófsröð í síðasta dálkinn.

___________________________________________

12. Krossorðaglíma

Í krossorðaglímu finna nemendur orð sem innihalda bókstafi lárétta orðsins. Þemað er allskonar fjársjóður, ýmist djásn og gersemar eða annars konar perlur eins og góð heilsa, öryggi eða vinátta. Áskorunin felst að velta fyrir sér hvað hugtakið fjársjóður þýðir fyrir hvert og eitt barn, og að finna orð sem innihalda sömu bókstafi og orðið sjálft. Orðin eru skrifuð inn í töfluna.

Dæmi um lausn:

  • langlí f i
  • gulls j óður
  • h á lsmen
  • a r mband
  • snjall s ími
  • haming j a
  • regnsk ó gur
  • fri ð ur
  • g u llhringur
  • vinu r

___________________________________________

13. Rottuhald

Bella, gæludýrarottan í smásögunni er hvít en hvítar rottur eru tilraunastofuræktað afbrigði frá formóður sinni brúnrottunni. Brúnrotta kemur þó aðeins við sögu hér og nemendur afla sér upplýsinga um tegundina, ýmist á netinu eða í bókum. Upplýsingarnar flokka börnin í töfluna, dæmi:

Brúnrottur eru 

  • nagdýr
  • spendýr
  • mógráar, mórauðar, rauðgráar eða gulgráar
  • 24-30 cm langar
  • 110-380 g þungar
  • algengar í þéttbýli
  • alætur
  • fjölkvænisdýr

Brúnrottur hafa 

  • fjórar fætur
  • snjáldur
  • 18-20 cm langan hala
  • ljóst skott
  • ljósgráan kvið
  • lága fætur
  • veiðihár
  • sundfit

Brúnrottur geta

  • fjölgað sér allt árið 
  • sest að í varplandi
  • sest að í fuglabjargi
  • gotið 5x á ári
  • synt og kafað
  • klifrað
  • þekkt hver aðra á lyktinni

Gæludýrakönnun

Óformleg könnun með litakóðun er neðst í skjalinu. Tilvalið er að taka upplýsingarnar frá öllum nemendum í bekknum saman og setja upp súlurit í stílabók.

___________________________________________

14. Málsgreinar

Kennari útskýrir muninn á málsgrein og setningu, og að málsgrein hefjist á stórum staf og endi á punkti. Nemendur skoða málsgreinar sem slitnað hafa í stundur og tengja þær aftur saman.

Lausn:

  • Amma fékk svo slæma lugnabólgu… að hún var flutt á spítala.
  • Daníel fannst gaman að heimsækja… ömmu Gógó til Reykjavíkur.
  • Sóley stakk lyklinum í skrána og þau…  gengu inn í forstofuna.
  • Mateus horfði á staflana af óhreinu… diskunum í eldhúsinu.
  • Síminn hennar Sóleyjar hringdi… og hún greip hann til að svara.
  • Rottan Bella lagði á flótta… og hljóp undir eldavélina.
  • Í maga bangsans var plasthylki… sem datt á gólfið.
  • Systkinin störðu á kubbinn og… svo hvort á annað.
  • Á miðanum var lykilorðið skrifað… með skjálfandi hendi.

___________________________________________

15. Samheitagátan

Nemendur skoða samheiti nokkurra orða sem koma fyrir í smásögunni. Börnin tengja orðin fyrst saman og skrá samheitið á réttan stað í krossgátunni.

Lárétt:

  1. rúm – bæli
  2. búð – verslun
  3. nammi – sælgæti
  4. bíll – ökutæki
  5. skápur – hirsla
  6. föt – fatnaður
  7. miði – snepill

Lóðrétt:

  1. þjófur – ræningi
  2. íbúð – húsnæði
  3. bjarmi – ljóstíra
  4. spítali – sjúkrahús
  5. peningur – aur
  6. hrúga – haugur
  7. gluggatjöld – gardínur
  8. bók – rit

___________________________________________

16. Satt eða ósatt?

Nemendur rifja upp söguna og skoða hvort fullyrðingar í verkefninu eru sannar eða ósannar. Börnin haka við rétt svör og semja loks tvær fullyrðingar til viðbótar neðst á verkefnablaðinu.

Lausn:

  • Amma Gógó býr ásamt fjölskyldu sinni í Reykjavík. Ósatt, hún býr ein og fjölskyldan hennar úti á landi.
  • Daníel er að læra rafíþróttir í fjarnámi í fjölbrautaskóla. Ósatt, hann er bara 7 ára en langar til að gera það þegar hann verður eldri.
  • Amma Gógó liggur veik á sjúkrahúsi með lungnabólgu. Satt.
  • Pabbi hafði áhyggjur því amma týndi gleraugunum sínum. Ósatt, hann og mamman hafa áhyggjur því peningarnir ömmunnar eru horfnir af bankareikningunum.
  • Bitcoin er rafmynt sem er bara notuð er á netinu. Satt
  • Daníel er 9 ára og langar að amma Lóló flytji heim til hans. Ósatt, Daníel er 7 ára og langar að amma Gógó flytji heim til hans. Hvergi er minnst á ömmu Lóló í sögunni.
  • Mateo er hvít gæludýrarotta sem amma á. Ósatt, Mateo er nágranni ömmu.
  • Bella er besta vinkona Sóleyjar og býr í sama húsi og afi Dódó. Ósatt, Bella er gæludýrarotta sem Mateo á. Hvergi er minnst á afa Dódó í sögunni.
  • Amma Gógó á margra ára birgðir af allskonar smákökum. Satt.
  • Gæludýrarottan leysti loks gátuna um týnda fjársjóð ömmu Gógóar. Satt.

___________________________________________

17. Lykilorðið

Gælurottan Bella leysti óvænt gátuna þegar plaststykki datt úr tuskubangsanum. Nemendur hjálpa systkinunum að komast í gegnum völundarhúsið og ná miðanum með lykilorðinu.

___________________________________________

18. Happaþrennan

Börnin teikna myndir af fjórum hlutum sem þau myndu vilja eignast ef þau ynnu stóran vinning á Happaþrennu. Seinni hluti verkefnisins er orðasafn. Nemendur finna nafnorð sem byrja á bókstöfum orðsins óskalisti

Dæmi um lausn:

  • ó: ól (no) – óska (so) – óþroskað (lo) 
  • s: sól (no) – sofa (so) – sætur (lo)
  • k: korn (no) – kyssa (so) – kræklótt (lo)

___________________________________________

19. Mitt eigið framhald

Nemendur semja sitt eigið framhald á smásögunni og myndskreyta.