• Version
• Download 196
• File Size 60.00 KB
• File Count 1
• Create Date 26. mars, 2025
• Last Updated 1. apríl, 2025

Þetta reddast eða hvað

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið

Námsefnið er samið við smásöguna Þetta reddast … eða hvað? eftir Emblu Bachmann sem lesin var á RÚV 2. apríl 2025 í tilefni af alþjóðadegi barnabókarinnar. Sækja má útprentað eintak af sögunni hér.

IBBY á Íslandi fagnar deginum árlega með því að fá valda barnabókahöfunda til liðs við sig og eru sögurnar sérstaklega ætlaðar grunnskólanemendum í 1.-10. bekk. Undanfarin ár hefur einnig verið boðið upp á námsefni tengt sögunum sem kennarar geta sótt og unnið með viðfangsefnið enn frekar.

Að þessu sinni samdi Unnur María Sólmundsdóttir grunnskólakennari fjölbreyttan verkefnapakka fyrir alla aldurshópa sem kennarar geta sett saman að vild. Teikningarnar við námsefnið gerði Sóldís Perla Ólafsdóttir.

_________________________________

Kennsluleiðbeiningar

 

Verkefni 1: Þetta reddast

Nemendur afla sér upplýsinga um fleiri verk höfundar sem þrátt fyrir ungan aldur hefur sent frá sér tvær skáldsögur. Börnin leita að nokkrum fróðleiksmolum um Emblu Bachmann og skrifa í hugtakakortið.

Lausn

Embla Bacmhann hefur skrifað unglingabækurnar

• Stelpur stranglega bannaðar!, 2023
• Kærókeppnin, 2024.

Nokkrir fróðleiksmolar um höfund, Embla:

• fæddist 23. apríl 2006.
• útskrifaðist frá Ingunnarskóla haustið 2022.
• hefur lengi skrifað ljóð og sögur.
• skrifaði smásöguna Rófulausi hundurinn og hárlausi kötturinn sem birtist í rafbókinni RISAstórar smáSÖGUR árið 2018.
• sigraði Ljóðaflóð MMS árið 2021 með ljóðið Úti er ævintýri.
• er yngst allra til að vera tilnefnd til Íslensku bókmenntaverðlaunina í flokki barna- og ungmennabóka þegar hún var 17 ára.
• stýrir útvarpsþætti á RÚV sem heitir Hvað ertu að lesa?
• er í Krakkafréttateymi RÚV.
• er þáttastjórnandi útvarpsþáttanna Gettu hvar og Kjóstu betur á Rás 1.
• er meðlimur í ungmennaráði UN Women á Íslandi.

Aukaverkefni í stílabók: Allt um mig

Nemendur gera samskonar verkefni í stílabók, teikna mynd af sér og skrifa skemmtilegar staðreyndir um sjálf sig sem aðrir gætu haft gaman af að vita. Hér má skoða allt milli himins og jarðar s.s. þjóðerni, tungumál, áhugamál, uppáhaldsmat, besta vininn, o.s.frv. Verkefnið má einnig nýta sem framsagnaræfingu þar sem börnin koma upp að töflu og flytja samantektina fyrir skólasystkini sín.

Ítarefni

• Skald.is: Embla Bachmann
• Bokabeitan.is: Embla Bachmann
• Framurskarandi.is: Embla Bachmann
• Nyr.ruv.is: Bókmenntir

_________________________________

Verkefni 2: Sögurýning

Nemendur skoða bókmenntahugtökin söguþráður, aðalpersóna, aukapersóna, sögusvið, flækja og lausn og skrá í þar til gerða reiti.

Lausn

• Söguþráður: Sagan fjallar um þrjú systkini sem óttast að eitthvað slæmt hafi komið fyrir foreldra þeirra. Systkinin hefja leit að þeim en svo kemur í ljós að óttinn er byggður á misskilningi og foreldrar skila sér fljótlega heim.
• Aðalpersónur: Orri, Hrafnhildur og Arnar.
• Aukapersónur: Krissi, pabbi og mamma.
• Sögusvið: Óskilgreint hverfi á höfuðborgarsvæðinu, sagan gerist einnig að hluta til í Vesturbænum.
• Vandamál (einnig nefnt flækja í bókmenntum): Foreldrarnir eru týndir og systkinin halda að þau hafi lent í klóm glæpamanns.
• Lausn: Foreldrarnir voru í heimsókn hjá ömmu barnanna og skiluðu sér fljótlega heim.

Aukaverkefni í stílabók: Bókmenntahugtök

Nemendur skoða bókina Hugfinnur - handbók um bókmenntahugtök og skrifa skýringarnar á bókmenntahugtökunum í stílabók. Bókina má finna á rafrænu flettibókaformi á vef mms.is. 

• Aðal- og aukapersóna, bls. 7.
• Söguþráður, bls. 76.
• Sögusvið, bls. 76.
• Flækja, bls. 27.
• Lausn, bls. 44.

_________________________________

Verkefni 3: Orðskýringar

Nemendur lesa stuttar málsgreinar og finna hvaða orð þær eiga við. Númer orðsins er skráð í réttan reit hjá málsgreininni.

Lausn

1. Kenning - Þegar fræðimenn eru að reyna að staðhæfa eitthvað vísindalegt.
2. Viðurnefni - Stundum fær fólk alls konar aukanöfn sem geta verið pínu skrýtin.
3. Ríkidæmi - Að eiga mikið af einhverju en ekki endilega bara af peningum.
4. Umsvif - Þegar mikið er að gera hjá þér, þú ert t.d. í miklum framkvæmdum.
5. Afplánun - Kallast það ef þú brýtur af þér og þarft að fara í fangelsi.
6. Fjárdráttur - Heitir það þegar manneskja sem gætir peninga stelur þeim sjálf.
7. Frárein - Þegar þú stýrir bíl út af akbraut ekurðu eftir þessu fyrirbæri.
8. Skattsvik - Ef þú borgar ekki hluta af laununum þínum til samfélagsins.
9. Númeraplata - Til að merkja bíla, númerið kallast svo skráningarnúmer.
10. Háskaför - Þegar lagt er af stað í ferðalag sem getur orðið hættulegt.
11. Hringtorg - Akbraut þar sem hægt er að keyra í endalausa hringi. (Má samt ekki!)
12. Bæjarmörk - Svæði þar sem sveitarfélag (bær) byrjar eða endar.

_________________________________

Verkefni 4: Orð dagsins

Nemendur velja nafnorð, sagnorð eða lýsingarorð úr sögunni sem þau hafa ekki skilið að fullu og rannsaka nánar. Hvert barn velur sitt orð og fyllir út í reitina eftir því sem við á. 

Orð: Börnin skrifa orðið sem þau völdu.

Orðflokkur: Hér er tilvalið að skrifa bæði heitið á orðflokknum en einnig skammstöfun orðflokksins, tölu orðsins og kyn, dæmi: bíll - nafnorð, no. - et. - kk.

Orðskýring: Nemendur útskýra orðið sem þau völdu með eigin orðum. Einnig má fletta orðinu upp á vefnum Íslensk nútímamálsorðabók.

Samheiti: Börnin finna og skrifa orð sem hefur sömu merkingu, eitt eða fleiri. 

Andheiti: Börnin finna og skrifa orð sem hefur andstæða merkingu, eitt eða fleiri.

Málsgrein: Börnin sýna notkun orðsins með dæmi og rifja upp um leið að málsgrein byrjar á stórum staf og endar á punkti. 

Skilningur: Í reitnum eru þrjú lyndistákn, fýlukarl táknar að nemandi telur sig ekki enn skilja nákvæmlega hvað orðið þýðir, miðjukarlinn táknar að einhver skilningur er á orðinu og broskarlinn þýðir að barnið er búið að læra hvað orðið stendur fyrir og efla þar með orðaforðann sinn. Verkefnablaðið er tilvalið að fjölfalda og nota reglulega í vinnu með nemendum.

Teikning: Nemendur sýna með skýringarmynd hvernig þau hafa meðtekið og skilið orðið.

Ítarefni

• Árnastofnun: Skammstafanir

_________________________________

Verkefni 5-6: Spurt og svarað #1 og #2

Nemendur svara stuttum spurningum og mikilvægt að minna börnin á að byrja málsgreinar á stórum upphafsstaf og að enda þær á punkti. Í lokin skoða þau textann í smásögunni og haka í þau greinarmerki sem þau finna.

Lausn

1. Hrafnhildur er að æfa fótbolta og handbolta.
2. Því þá hefur hún ekkert að gera eftir skóla.
3. Til að létta undir með foreldrum sínum sem eru undir miklu álagi. 
4. Komum ekki heim fyrr en um kvöldmatarleytið. Plokkfiskur inni í ísskáp ef þið verðið svöng. Kv. mamma og pabbi.
5. Í Vesturbænum hjá einhverjum skrýtnum karli.
6. Glæpamaður sem hefur fengið dóma og setið mörg ár í fangelsi.
7. Þau fengu Krissa frænda sinn til að skutla sér á bíldruslunni hans.
8. Honum fannst allt of seint að drösla litla bróður í strætó því klukkan var orðin átta og komið var að háttatímanum hans.
9. Skærblár með fjögur varadekk og glugga sem var ekki hægt að loka. Hann var með einkanúmerið Bíll.
10. Þau áttuðu sig á því að Orri var bara að vitna í Prumpulag Doktors Gunna og að foreldrar þeirra væru ekki í hættu stödd.

Greinarmerki í textanum:

• Punktur.
• Komma.
• Spurningarmerki.
• Gæsalappir.
• Þrípunktur (t.d. í titli).
• Upphrópunarmerki.
• Tvípunktur.
• Bandstrik (u-beygja).

Aukaverkefni í stílabók: Frávik í texta

Nemendur finna dæmi um ýmis frávik á uppsetningu í textanum, skrifa merkingu þeirra í stílabók og læra um leið hvað hugtökin þýða:

• Hástafur.
• Skáletur.
• Feitletur.
• Leturstærð.

Orðskýringar um öll hugtökin má finna á síðunni Íslensk nútímamálsorðabók.

Ítarefni

• Árnastofnun: Greinarmerki

_________________________________

Verkefni 7: Prumpulagið (Prumpufólkið)

Nemendur hlusta á lagið en það má finna bæði á Youtube og Spotify. Í sögunni er talað um Prumpulagið sem það gengur oft undir meðal barna, eiginlegur titill lagsins er þó Prumpufólkið. 

Á nokkrum stöðum vantar orð sem börnin hlusta sérstaklega eftir og skrá í númeraða listann. Börnin teikna næst Sigga stóra eins og þau sjá hann fyrir sér. Í textanum er Siggi stóri glæpamaður í Vesturbænum en í lagi Doktors Gunna er um löggu að ræða. Hér eru skemmtilegar andstæður sem benda má börnunum á. Ætli höfundur hafi gert það vísvitandi?

Lausn

1. skrýtinn
2. bumbu
3. jólatré
4. krakkarnir
5. dónaskapur
6. grín
7. konan
8. Hong Kong
9. alvöru
10. túristarnir

Aukaverkefni í stílabók: Nafnorðavinna

Í listanum eru öll orðin nafnorð fyrir utan efsta orðið sem er lýsingarorð. Nemendur geta unnið með nafnorðin níu á margvíslegan hátt í stílabók, dæmi:

• Fallbeygja þau.
• Bæta við þau greini.
• Skrifa þau upp í eintölu og fleirtölu.
• Flokka orðin í karlkyn, kvenkyn og hvorugkyn.

Umræðupunktar

• Hvert af þessum nafnorðum er sérnafn?
• Hvernig þekkjum við það?
• Hvaða fleiri sérnöfn koma fyrir í Prumpulaginu?

Í textanum koma einnig fyrir margvísleg sagnorð, nafnorð og lýsingarorð sem nemendur geta leita að og dregið:

• grænan kassa utan um nafnorðin, dæmi: 
  • karl, kona, bumba, dans, jólatré, kind, tún, vindur, börn, prump, lögga, hjól, fólk, krakkar, …
• blátt strik undir sagnorðin, dæmi: 
  • býr, er, stíga, skreyttu, sagðist, vera, stóðu, fóru, leysa, prumpar, brjálað, skammaði, prumpa, kom, spurði, þykist, geta, heiti, kann, freta, kemur, heyra, …
• rauðan hring utan um lýsingarorðin, dæmi:
  • furðulegri, rosalega, trylltan, fullorðna, stóri, …

_________________________________

Verkefni 8: Lagalistinn minn

Nemendur skrifa niður lista með 10 uppáhaldslögunum sínum. Markmiðið er að læra hugtökin titill, flytjandi og lengd í mínútum, og þjálfast í að skrifa heiti laga og flytjanda með stórum upphafsstaf. Hér gefst gott tækifæri til sjálfstæðrar upplýsingaöflunar á netinu. Á verkefnablaðinu er titill lagsins Prumpufólkið í samræmi við birtingarmynd þess á Spotify en lagið gengur ýmist undir heitinu Prumpufólkið og Prumpulagið.

Umræðupunktar

• Hvaða aðrar mælieiningar notum við yfir lengd?- Sentimetri, ljósár, fet, faðmur, …
• Hvað tekur langa tíma að spila allan lagalistann þinn? -Nemendur leggja saman mínútur og sekúndur.

Aukaverkefni í stílabók: Alls konar topp 10

Nemendur skrifa upp samskonar topp 10 lista í stílabók en nú með nýjum viðfangsefnum að eigin vali, dæmi: 

• Uppáhaldskvikmynd - aðalleikari - leikstjóri.
• Uppáhaldsbók - aðalpersóna - höfundur.
• Uppáhaldsíþróttamaður - íþrótt - þjóðerni.
• Uppáhaldsland - heimsálfa - þjóðhöfðingi.

Markmiðið er að vinna áfram með töflur, ritun sérnafna með stórum staf og stuðla að sjálfstæðri þekkingarleit á vefnum. Þegar nemendur hafa valið sér topp 10 lista til að vinna með, einn eða fleiri, finna börnin viðeigandi fyrirsögn á hann og skrifa fyrir miðju, efst á blaðsíðuna.

_________________________________

Verkefni 9: Orðakubbaveggur

Nemendur fá eintak af sögunni á útprentuðu formi og grúska í textanum. Börnin skima yfir síðurnar í leit að nafnorðum, sagnorðum og lýsingarorðum. Áður en vinnan hefst er tilvalið að rifja upp hvað einkennir þessa orðaflokka og kynna hjálparorðin þeirra til sögunnar. Með yngri nemendum mætti útfæra verkefnið og leita bara að nafnorðum en lita kubba með orðum sem byrja á sérhljóðum rauða og kubba með orðum sem byrja á samhljóðum græna, sjá einnig verkefnin Rauðir sérhljóðar og Týndir samhljóðar.

Nafnorð eru notuð yfir einstaklinga, staði, hugmyndir, atburði, hluti sem dæmi, þau:

• fallbeygjast (hér er, um, frá, til).
• bæta við sig greini.
• finnast í eintölu og fleirtölu.
• flokkast í karlkyn, kvenkyn og hvorugkyn.
• finnast með hjálparorðunum hann, hún eða það, eða minn, mín og mitt.

Sagnorð lýsa atburðum og tákna það sem er gert, þau:

• finnast í þátíð og nútíð.
• finnast í eintölu og fleirtölu.
• standa með nafnháttarmerkinu að.
• breytast eftir persónufornafninu sem þau standa með. 

Lýsingarorð lýsa mönnum, hlutum og fyrirbærum sem dæmi, þau:

• stigbreytast (frumstig, miðstig, efsta stig).
• finnast í eintölu og fleirtölu.
• finnast í karlkyni, kvenkyni og hvorugkyni.
• finnast með því að nota hjálparorðin hún er.
• fallbeygjast.

Aukaverkefni í stílabók: Ritun og stafrófsröð

• Gera orðskýringar við orðin í kubbunum.
• Búa til málsgreinar sem innihalda orðin.
• Raða orðunum í stafrófsröð.

_________________________________

Verkefni 10: Hver og hvað?

Nemendur byrja á því að túlka aðalsögupersónurnar, systkinin Orra, Hrafnhildi og Arnar, með teikningum. Næst lesa börnin málsgreinarnar og tengja þær við rétta sögupersónu.

Lausn

Orri

• þóttist eiga alls konar leyndarmál.
• vildi ekki vera í úlpunni sinni.
• sat á sjúskuðum kodda í bílnum.
• var gjarn á að bulla.
• byggði höll með sundlaug úr kubbum.
• er fjögurra ára leikskólabarn.

Hrafnhildur

• setti mat á diskinn hans Orra.
• átti síma en ekki með snertiskjá. 
• klæddi sig í húfu og fingravettlinga.
• vildi hringja í lögguna. 

Arnar

• var með aflitað hár.
• átti síma með snertiskjá.
• vill frekar spila tölvuleiki en að passa.
• klæddi sig í dúnúlpu og strigaskó.
• fann upplýsingar um Sigga í tölvunni.
• æfir rafíþróttir.

Aukaverkefni í stílabók: Fjölskyldutré og tengslakort

Nemendur gera ættartré með sögupersónunum sem minnst er á, teikna myndir af þeim og skrifa nöfn þeirra og ættartengingu við. Tilvalið er að nota hugarkort við úrvinnsluna þar sem systkinin eru í innsta hring. Ef nöfn koma ekki fram geta börnin valið hvað sögupersónurnar eiga að heita, dæmi: 

• Mamma barnanna er ekki nefnd á nafn. Nemendur teikna hring út frá innsta hringnum og tengja við hringinn með systkinunum. Á línuna sem tengir hringina saman skrifa nemendur Sigga mamma (eða Ásta mamma, Þóra mamma, o.s.frv.). Svo teikna nemendur mömmuna inn í hringinn. 

Þar sem ekki kemur fram hvernig sögupersónur tengjast, sbr. Krissi frændi og hvort um er að ræða móður- eða föðurömmu barnanna geta nemendur ákveðið það sjálfir. Einnig geta börnin ákveðið að fjölga ennfrekar í ættstofni sögupersónanna og stækkað ættartréð að vild. Markmið er að þjálfast í lesskilningi, setja sögupersónur upp í tengslakort og vinna með sérnöfn, ættartengsl og fjölskylduhugtök eins og systir, bróðir, systkini, mamma, pabbi, amma, afi, frændi, móðurbróðir, föðurbróðir, ömmusystir o.s.frv.

_________________________________

Verkefni 11: Bílaleikir

Nemendur kannast líklega margir hverjir við bílaleikina sem Orra langaði að spila við systkini sín en þó er ekki víst að öll börn hafi prófað þá. Kennari ræðir um leikreglurnar við börnin, hjálpar þeim að taka textann saman og skrifa upp á töflu. Nemendur endurrita leikreglurnar á verkefnablaðið og fá svo tækifæri til að spila leikina. 

Lausn

Frúin í Hamborg gengur út á það að keppendur kaupa sér eitthvað fyrir peninga sem frúin í Hamborg gefur þeim. Í fyrstu spyr annar keppandinn Hvað keyptir þú þér fyrir peninginn sem frúin í Hamborg gaf þér? og hinn svarar. Svörin mega ekki innihalda orðin já, nei, svart eða hvítt og því reynir spyrjandinn oft á tíðum að leika á svarandann og plata hann til að segja þessi orð. Ef bannorð dettur fram af vörum þess sem svarar er hann úr leik og keppendur skipta um hlutverk. 

Gulur bíll gengur út á það að farþegar fylgjast með litum á bílunum í umferðinni. Nemendur geta farið í göngu um nágrennið, fylgst með bílaumferð út um glugga á kennslustofunni eða í næstu frímínútum. Sá keppandi sem fyrstur sér gulan bíl potar í öxlina á næsta og kallar Gulur bíll! 

Aukaverkefni í stílabók: 10 skemmtilegir bílaleikir

Nemendur taka saman lista með 10 bílaleikjum. Börnin skrifa fyrirsögnina 10 skemmtilegir bílaleikir og geta notað ýmsa miðla, netið, leikjabækur eða eigin þekkingarbrunn til að taka saman sinn leikjalista. Hér er tilvalið að leggja inn hugtök eins og fyrirsögn, spássía, málsgrein, greinaskil, punktalisti og tölusettur listi. 

Ítarefni

• N1.is: Bílaleikir
• Leikjavefurinn.is

_________________________________

Verkefni 12: Rauðir sérhljóðar

Kennari leggur inn að bókstafir skiptist í sérhljóða og samhljóða. Samhljóðarnir eru teknir fyrir í verkefninu Týndir samhljóðar. Nemendur skoða orðalistann sem inniheldur eingöngu sérhljóða, þar af eru breiðir sérhljóðar stjörnumerktir í síðustu þremur reitunum. Í verkefninu finna börnin orð í textanum sem byrja á sérhljóðum. Hvert orð er skrifað 3x sinnum, ýmist með rauðum trélit, rauðum tússlit eða rauðum vaxlit. Ef ekki finnast orð sem byrja á sérhljóðanum má finna orð sem inniheldur bókstafinn og strika undir hann í orðinu.

Lausn, dæmi

a: Arnar, aðdáandi, anddyri, annasama, aðeins, …

á: áhugamál, áhyggjur, ára, …

e: ekkert, en, ekki, erfiðleikar, efasemdum, efri, …

é: ég, sér, séð, þér, hét, …

i: inni, 

í: íþróttir, ísskáp, … 

o: og, Orri, ofurlágt, olli, 

ó: óþreyjufull, óvenjulegt, ólíka, … 

u: umræða, undarlegt, uppgefinn, uppáhaldslag, … 

ú: úlpu, úti, …

y: yppti, yrði, yngri, …

ý: ýmsir, nýlega, skrýtinn, …

æ: æfa, ævintýrum, …

ö: öxlum, ögn, örlítið, …

au: augun, auðvelt, auddað (auðvitað), …

ei: eins, eitthvað, einhverja, einbeittur, …

ey: peysunni, leynt, ...

Aukaverkefni og umræðupunktar

• Í verkefninu er búið að stjörnumerkja breiðu sérhljóðana au, ei og ey sem flokkast einnig sem tvíhljóðar. Hvaða aðrir sérhljóðar eru breiðir? Nemendur teikna rauða stjörnu fyrir aftan þá á verkefnablaðinu. Lausn: á, í, ó, ú, ý, æ, au, ei og ey.
• Hvaða sérhljóðar flokkast til grannra sérhljóða? Nemendur teikna rautt plúsmerki fyrir framan þá á verkefnablaðinu. Lausn: a, e, i, o, u, y og ö.
• Hvort er bókstafurinn é grannur eða breiður sérhljóði? Nemendur draga hring utan um bókstafinn á verkefnablaðinu með rauðum trélit. Lausn: Í raun er bókstafurinn é ekki hreinn sérhljóði heldur samhljóði og sérhljóði saman (je).
• Hvað er broddstafur? Nemendur strika undir þá með rauðum trélit. Lausn: Broddstafir eru bókstafir með kommu fyrir ofan þá: á, é, í, ó, ú, og ý.

Ítarefni

• Finnbjörg: Sérhljóð og samhljóð

_________________________________

Verkefni 13: Týndir samhljóðar

Kennari leggur inn að bókstafir skiptist í sérhljóða og samhljóða. Sérhljóðarnir eru teknir fyrir í verkefninu Rauðir sérhljóðar og hér er unnið með tvöfalda samhljóða. Áður en verkefnið hefst skrifar kennari lista á töfluna (lóðrétt) með tvöföldum samhljóðum: bb - dd - ff - gg - kk - ll - mm - nn - pp - rr - ss - tt. Þegar nemendur hafa leyst verkefnið safnar kennarinn orðunum saman upp á töflu. Nemendur leysa verkefnið með grænum trélit.

Lausn

bb - pabbi, kubbar.

dd - koddi, bíddu.

ff - ekkert orð í sögunni er með tvöfalt f en kennari getur nefnt dæmi: kaffi, Haffi, úff, púffermi, gaffall, … 

gg - Siggi, gluggi, kaggi, lögga, Bogga.

kk - stöðuhækkun, plokkfiskur, blokk, krakkar, klukka, ...

ll - höll, bíll.    

mm - amma, mamma.

nn - kann, ruslatunna, finn, leikskólakennari, kenning, nágranni, tennur.

pp - stopp, upp.

rr - Orri, stærri, fyrr.

ss - Krissi, hissa.

tt - átta, íþrótt, bílamotta, hætta, vettlingar, náttföt, fjárdráttur, frétt, háttatími.

Aukaverkefni í stílabók: Stafrófsverkefni

Nemendur gera töflu með 36 reitum (9x4) á vinstri síðu stílabókarinnar og geta stuðst við línurnar í henni eða unnið með reglustikur. Börnin skrifa stafrófið í reitina, einn bókstaf í hvern reit. Í lokin lita þau reiti með sérhljóðum rauða og samhljóðum græna. Á hægri síðuna gera börnin tveggja dálka töflu skrifa 36 bókstafi, einn í hverja línu. Í vinstri dálkinn skrifa þau fyrstu 18 bókstafina: a, á, b, c, d, ð, e, é, f, g, h, i, í, j, k, l, m og n. Í hægri dálkinn skrifa þau seinni 18 bókstafina: o, ó, p, q, r, s, t, u, ú, v, w, x, y, ý, z, þ, æ og ö. Samhljóðar eru skrifaðir með grænum trélit og sérhljóðar með rauðum trélit. Mikilvægt er að nota ekki tússliti í stílabókina því þeir fara í gegnum síðurnar. Hér er markmiðið að læra stafrófið, skoða sérhljóða og samhljóða og læra hugtökin lína, reitur og dálkur. Í verkefninu eru stuðst við íslenska stafrófið með viðauka, sjá hér svo nemendur í fjölmenningarsamfélagi finni bókstafi í nöfnum sínum. Að lokum leita börnin að orðum sem byrja á bókstöfunum á línunum (eða innihalda þá) og skrifa í réttum lit. Hér má styðjast við smásögu Emblu Bachmann en einnig aðrar bækur eftir hana, yndislestrarbækur að eigin vali eða bara finna orð í nærsamfélaginu s.s. nöfn bekkjarsystkina, fyrirmynda o.s.frv. Verkefnið gefur kennara tækifæri til að útskýra hvaða bókstafir standa aldrei fremst í íslensku orði, sbr. bókstafurinn ð. 

_________________________________

Verkefni 14: Eftirlýsing

Í sögunni týnast foreldrar barnanna tímabundið og þau velta fyrir sér að fara til lögreglunnar. Þegar leitað er að týndu fólki þarf að gefa lögreglunni ýmsar upplýsingar um aldur, hæð og útlit þess týnda sem dæmi. Nemendur æfa sig í mannlýsingu og nota kennarann sinn sem fyrirmynd. Börnin teikna mynd af kennaranum og styðjast við gátlistann til að lýsa útliti hans í nokkrum málsgreinum. Kennari minnir nemendur á að byrja málsgreinar alltaf á stórum staf og enda þær á punkti.

Aukaverkefni í stílabók: Smásöguskrif

Nemendur semja stutta sögu um kennarann sem hvarf. Hér er tilvalið að gera fyrst smá grind áður en ritun hefst og styðjast við bókmenntahugtökin sem unnið er með í verkefninu Sögurýning. Viðfangsefnið hljómar kunnuglega, tengir eitthvað barn við það?

Ítarefni

• Ritunarvefurinn
• Að byrja sögur
• Að spinna sögu
• Að tímasetja atburði

_________________________________

Verkefni 15: Krossgáta

Nemendur lesa spurningarnar og skrifa svörin á rétta staði í krossgátunni. Hér er gott tækifæri til að rifja upp hugtökin lóðrétt og lárétt. Orðin má finna á hvolfi í krossgátunni en gott að freistast ekki til að kíkja á þau fyrr en búið er að reyna upprifjun eða lesa yfir söguna aftur.

Lausn

1. kubbum
2. Krissi
3. Orri
4. glæpamaður
5. Bíll
6. plokkfisk
7. Prumpulagið
8. skærblár
9. prumpa
10. Vesturbænum
11. fótbolta
12. Bogga
13. rafíþróttir

Aukaverkefni í stílabók: Ritun og umorðun

Nemendur skoða spurningarnar í krossgátunni, breyta þeim í staðreyndir og endurrita í stílabók, dæmi:

1. Úr hverju byggir Orri höllina? -Orri byggir höllina úr kubbum.
2. Hvað heitir frændi barnanna? -Frændi barnanna heitir Krissi.

_________________________________

Verkefni 16: Orðakubbastríð

Reglurnar eru þær sömu og í hefðbundinni Sjóorrustu. Börnin vinna tvö og tvö saman og áður en spilið hefst velja þau sér sex orð úr textanum til að skrifa í orðakubbana. Fjöldi bókstafa fer eftir fjölda kubbanna, einn bókstafur í hvern kubbareit:

• 5 stafa orð
• 4 stafa orð
• 4 stafa orð
• 3 stafa orð
• 3 stafa orð
• 2 stafa orð

Nemendur raða næst orðakubbunum sínum inn í neðra hnitakerfið, ýmist lárétt eða lóðrétt, afturábak eða áfram. Börnin skiptast á að velja hnit úr hnitakerfinu til að skjóta niður orðakubb andstæðingsins. Ef keppandi hittir orðakubb andstæðingsins fær hann uppgefinn bókstafinn sem hann hitti og skráir í reitinn í efra hnitakerfinu sem tilheyrir andstæðingnum. Nemendur gera til skiptist hvort sem þeir hitta í kubb hjá andstæðingi eða ekki. Það barn sem fundið hefur öll kubbaorð keppninautarins vinnur Orðakubbastríðið.

_________________________________

Verkefni 17: Boltaorðasúpa

Orðasúpan inniheldur samsett nafnorð sem tengjast margvíslegum boltaíþróttum og öðrum íþróttum þar sem notaðir eru flugur, kúlur eða pekkir. 

Börnin leita að fyrri hluta orðanna, feitletraða hlutanum, sem ýmist eru falin upp, niður, fram, afturábak eða á ská. Þau haka við orðin þegar þau hafa fundið þau og draga utan um það hring með fjólubláum trélit.

Lausn

Aukaverkefni: Leyniorðaleitin

Í orðasúpunni eru nokkur leyniorð sem tengjast margvíslegum áhugamálum. Nemendur leita að þessum leyniorðum og draga hring utan um þau með rauðum trélit. Kennari getur sett þetta upp sem keppni, parað börn saman og gefið nemendum ákveðið margar mínútur til að finna sem flest orð. Það nemendapar sem finnur flest orðin vinnur og fær einhverja umbun, t.d. að velja leik sem öll börnin geta farið í í lok tímans.

Lausn

dans, skák, skautar, bogfimi, júdó, karate, fimleikar, skíði, skátar, hjólreiðar, parkour, folf, ballet, jóga, hlaup, …

_________________________________

Verkefni 18: Orð í orði

Nemendur skoða bókstafina í orðinu kvöldmatarleytið og nota þá til að búa til ný orð. Nýju orðin geta verið mislöng en þó eingöngu úr þessum 16 bókstöfum. Ef bókstafur kemur einu sinni fyrir í lykilorðinu, sbr. bókstafirnir ö, d og r sem dæmi, má sami stafur bara koma einu sinni fyrir í nýja orðinu. Dæmi: kvöld - öld - leyti - mat - teymi, …

Þegar nemendur eru búnir að finna 20 ný orð eru stig orðanna reiknuð og skráð á verkefnablaðið. Að lokum skrifa börnin orðin sem fékk flestu og fæstu stigin.

Aukaverkefni í stílabók: Málfræði, ritun og orðskýringar

Hægt er að vinna með orðalistann á ýmsan hátt í stílabók, dæmi:

• Flokka þau í nafnorð, sagnorð og lýsingarorð.
• Raða orðunum í stafrófsröð.
• Nýta orðabækur og aðra miðla til að búa til orðskýringar við orðin.
• Skrifa málsgreinar sem innihalda orðin.

Ítarefni

• Íslensk nútímamálsorðabók

_________________________________

Verkefni 19: Krossaprófið

Nemendur rifa upp söguna með því að haka í rétt svar.

Lausn

• Höfundurinn heitir Embla Bachmann.
• Smásagan heitir Þetta reddast … eða hvað?
• Sagan fjallar um þrjú ráðagóð systkini.
• Systkinin heita Hrafnhildur, Arnar og Orri.
• Systurinni finnst handbolti skemmtilegastur.
• Sögusviðið er höfuðborgarsvæðið.
• Doktor Gunni er íslenskur söngvari.
• Frúin í Hamborg er ríka konan með peningana.
• Foreldrarnir voru hjá ömmu barnanna.
• Ævintýrið endaði með því að foreldrarnir skiluðu sér heim.

_________________________________