Kennarinn.is

Smelltu á bláa reitinn hér vinstra megin að ofanverðu til að sækja námsefnispakkann á PDF formi

Um námsefnið

Námsefnið er samið við smásöguna Fullkomið eftir Hilmar Örn Óskarsson sem lesin var á RÚV 4. apríl 2024 í tilefni af alþjóðadegi barnabókarinnar 2. apríl. Sækja má útprentað eintak af sögunni hér.

IBBY á Íslandi fagnar deginum árlega með því að fá valda barnabókahöfunda til liðs við sig og eru sögurnar sérstaklega ætlaðar grunnskólanemendum í 1.-10. bekk. Undanfarin ár hefur einnig verið boðið upp á námsefni tengt sögunum sem kennarar geta sótt og unnið með viðfangsefnið enn frekar.

Að þessu sinni samdi Unnur María Sólmundsdóttir grunnskólakennari fjölbreyttan verkefnapakka fyrir alla aldurshópa sem kennarar geta sett saman að vild. Teikningarnar við námsefnið gerði Sóldís Perla Ólafsdóttir, nemandi á myndlistarbraut Fjölbrautaskólans í Breiðholti.

 

___________________________________________

Kennsluleiðbeiningar

 

1. Fjársjóðurinn

Nemendur afla sér upplýsinga um fleiri verk höfundar, um hann sjálfan skrifa og skrifa í kjölfarið stutta samantekt.

Lausn

Hilmar Örn Óskarsson hefur m.a. samið 

• Dredfúlíur flýið!
• Holupotvoríur alls staðar!    
• Húsið í september
• Kamilla vindmylla og unglingarnir í Iðunni
• Kamilla vindmylla og svikamyllurnar
• Funi og Alda Falda
• Kamilla vindmylla og leiðin úr Esjunni
• Kamilla vindmylla og bullorðna fólkið

Um Hilmar Örn, af vefnum bokabeitan.is

Hilmar Örn Óskarsson er fæddur 1975 í Reykjavík. Hann ólst upp í Breiðholti, gekk bæði í Breiðholtsskóla og lauk stúdentsprófi í Fjölbrautaskóla Breiðholts. Hilmar fékk snemma mikinn áhuga á bókum og lauk B.A. gráðu í bókmenntafræði við Háskóla Íslands. Hann á fjögur börn sem lesa stundum handrit sem faðir þeirra vinnur að.  Hilmar Örn gekk til liðs við Bókabeituna 2011 og hefur bæði skrifað og þýtt bækur sem Bókabeitan hefur gefið út. 

Nokkrar skemmtileg staðreyndir um Hilmar Örn:

• Hann er lofthræddur.
• Hann er með svart belti í Taekwondo sem hann kennir bæði börnum og fullorðnum.
• Hann hefur óþrjótandi áhuga á hryllingsmyndum.
• Hann syngur á meðan hann vaskar upp.

 

___________________________________________

 

2. Sögupersónur

Verkefni nemenda er þvíþætt, annars vegar að lesa stuttan texta og tengja við nöfn sögupersóna og hins vegar að teikna sögupersónurnar eins og börnin sjá þau fyrir sér.

Lausn

• Iðunn – Litla systir Elíasar sem elskar að atast í honum.
• Ögmundur – Strákur sem missti hundinn sinn í kjaftinn á heimavinnunni!
• Baldur – Besti vinur Elíasar frá því í leikskóla. 
• Vummi – Skálduð persóna í smásögu Elíasar sem lendir í lífsháska.   
• Álfrún – Kennari sem er sífellt jákvæður og kennir íslensku. 
• Elías – Aðalpersóna sem þjáist af ritstíflu en skrifar á endanum fullkomna örsögu.
• Ewa – Stelpa með jólalegar og allt að því heilagar freknur. 
• Þorlákur – Karfi á hafsbotni með yfirvaraskegg og veiðidellu.  

 

___________________________________________

 

3. Tveggja stafa orð

Í smásögunni eru 26 tveggja stafa orð sem nemendur Ieika sér með. Þau tyIIa bIýantsoddi í gegnum bréfakIemmu og koma fyrir á miðju skífunnar. BréfakIemmunni er þeytt í hringi og orðið sem hún Iendir á er ritað í sneiðina. Það orð sem fyrst fyIIir aIIa 10 reitina í sneið (hefur komið 10 sinnum upp) hefur sigur úr býtum.

Verkefnið má Ieggja fram með ýmsum hætti eftir aIdri og getu nemenda. Þannig geta yngri börn þjáIfað fínhreyfingar með því að Iita reitina eða krossa í þá og eIdri börn skrifað orðin  nn í sífeIIt minnkandi svæði.

Efni og áhöId

BréfakIemma, Iitir og ritföng.

Umræðupunktar

• Hversu oft þurfti að þeyta bréfakIemmunni tiI að kIára verkefnið? (Börnin teIja reitina sem þau hafa skrifað í eða Iitað).
• Hvaða orð Ienti í 2. sæti?
• Hvaða orð fengu engin stig?

Aukaverkefni í stíIabók

• Stækka má verkefnið og í stað þess að Iita eða skrifa í reitina má ákveða að þeyta bréfakIemmunni í ákveðið mörg skipti (50x, 100x, 200x, …) skrá inn í þá með strikataIningu, taka niðurstöðuna saman í Iokin og setja upp sem súIurit í stíIabók.
• Semja 26 stuttar máIsgreinar sem hver um sig inniheIdur eitt af tveggja stafa orðunum tiI að sýna dæmi um notkun þeirra í ísIensku máIi.

 

___________________________________________

 

4. Orðskýringar

Nemendur lesa stuttar málsgreinar og finna hvaða orð þær eiga við. Númer orðsins er skráð í réttan reit hjá málsgreininni.

Lausn

1. Atvinnuviðtal – Þegar fólk sækir um vinnu og fer í viðtal hjá yfirmanni í fyrirtækinu.
2. Stjörnuþoka – Milljónir stjarna sem eru nálægt hver annarri og mynda þyrpingu.
3. Skotmark – Mark, skífa eða svæði sem fólk skýtur á til að æfa sig t.d. í bogfimi.
4. Glasamotta – Lítil motta sem er notuð undir glas til að verja borðið sem það hvílir á.
5. Kjörlendi – Landsvæði þar sem plöntum og dýrum líður vel og kjósa að vera á.
6. Marglytta – Hálf gegnsætt dýr sem lifir í sjó og minnir mest á opna fallhlíf.
7. Fumlaust – Þegar fólk gerir eitthvað án þess að hika, er laust við fum og fát.
8. Pissustingur – Þegar manneskju er svo mál að pissa að hún finnur fyrir verk.
9. Stigagangur – Sameiginleg rými sem gengið er um til að komast á milli hæða í fjölbýli.
10. Andvarp – Stunda eða lágt hljóð sem fólk gefur frá sér, oft óafvitandi.
11. Tímapunktur – Ákveðin stund eða tími sem miðað er við, t.d. áramót.
12. Innblástur – Eitthvað sem örvar sköpunargleðina eða hugmyndaflugið.

 

___________________________________________

 

5. Spurt og svarað #1 og #2

Nemendur svara stuttum spurningum og mikilvægt að byrja málsgreinar á stórum staf og enda þær á punkti.

Lausn

1. Hann er með grænt hár og í eldgömlum jakka sem er of lítill á hann.
2. Elías er hrifinn af Ewu og því eru freknurnar sem áður voru drullupollalegar nú meira jólalegar.
3. Álfrún fékk þá hugmynd að leggja ritunarverkefni fyrir nemendur, allir eiga að skrifa smásögu.
4. Hann vill ganga í augun á Ewu því hann veit að hún elskar að lesa.
5. Sleppti því að borða, skrapp í bíltúr með strætó, reyndi að tæma hugann og svaf í 10 klukkutíma.
6. Maður sem Elías sá út um herbergisgluggann sinn og var í raun bara saklaus vegfarandi.
7. Iðunn litla systir Elísar þegar hann elti hana og þóttist vera skrímsli með slímugt nef og eitraðan hala.
8. Því Elías neitaði sér um mat í tilraun til að finna innblástur fyrir smásöguna sína.
9. Þorlákur er karfi sem Elías dreymdi þegar hann sofnaði í strætó og varð að persónu í sögunni hans.
10. Elías hafði ekkert skrifað en orðin flæddu fram af vörum hans og sjálfum þótti honum saga sín fullkomin.

Umsögn

Nemendur gefa sögunni einkunn, haka í það sem er mest viðeigandi og draga umsögn sína saman í stutta málsgrein.

 

___________________________________________

 

7. Tímalína

Með verkefninu fyIgir KIippskjaI #1. Á því eru renningar með textabrotum úr sögunni sem kIippa þarf út og raða í rétta tímaröð áður en þeir eru Iímdir á verkefnabIaðið. Gott er að tyIIa renningunum fyrst, hIusta aftur á söguna, eða Iesa hana (setja Iink hér), áður en renningarnir eru Iímdir niður með Iímstifti.

Lausn

1. Krakkarnir gengu inn í skólastofuna. Flest geispandi.
2. Elías settist í sitt venjulega sæti og Baldur kom skömmu síðar.
3. „Ég fékk frábæra hugmynd!“ sagði Álfrún íslenskukennari.
4. „Við skrifum smásögur!“ bætti Álfrún við
5. Á leiðinni heim hugsaði Elías um söguna sína.
6. Hann ætlaði að nota öll flottustu orðin.
7. Elías fór rakleitt inn í herbergi þegar hann kom heim.
8. Það var bankað létt á hurðina og Elías vissi vel hver það var.
9. Iðunn vissi strax að Elías var í einhvers konar vandræðum.
10. „Ég þarf að skipta um umhverfi!“ sagði Elías og lokaði tölvunni.
11. Elías dró andann djúpt og byrjaði svo að lesa söguna.
12. Elías dró andann djúpt aftur og bætti svo við, „endir.“

Efni og áhöId

Skæri og Iímstifti.

Aukaverkefni í stíIbók
Nemendur endurrita verkefnið upp í stíIabók og gera:

• rauðan hring utan um samnöfn.
• rautt strik undir sérnöfn.
• bIáan kassa utan um Iýsingarorð.
  grænt strik undir sagnorð.

 

___________________________________________

 

8. Lýsingarorðaskuggar

Nemendur skoða feitletruðu í lýsingarorðin í málsgreinunum og teikna orðaskugga þeirra. Það er gert með því að skyggja samsvarandi hæðir í reituðu kössunum sem hugsa má sem þriggja hæða stafahús. Hástafir þekja þannig tvær hæðir, ýmist efstu og miðhæðirnar (t, k, ð, d, f, h, l og b) eða neðstu og miðhæðirnar (p, g, y, ý). Bókstafurinn litla þ nær yfir allar þrjár hæðir stafahússins og lágstafir þekja eina hæð (miðhæðina).

Stigbreyting

Nemendur stigbreyta sömu lýsingarorð og skrá kyn þeirra. Hér er mikilvægt að benda nemendum á að lýsingarorð þurfa að halda kyni í gegnum stigbreytinguna. Nemendur spreyta sig fyrst og yfirfara svörin í sameiningu með aðstoð kennara. Á vef Árnastofnunar má finna beygingarlýsingu íslensks nútímamáls.

Lausn

• föt eru: stórkostleg – stórkostlegri – stórkostlegust
• eitthvað er: jólalegt – jólalegra – jólalegast
• vinir eru: góðir – betri – bestu
• skrefin eru: hröð – hraðari – hröðust
• húfan er: bleik – bleikari – bleikust
• Elías er: sprækur – sprækari – sprækastur

 

___________________________________________

 

9. Nafnorðasúpan

Verkefnið inniheldur nafnorð í eintölu sem koma fyrir í sögunni. Börnin finna nafnorðunum stað í orðasúpunni og fela þau ýmist upp, niður, fram, afturábak eða á ská. Gott er að byrja á lengstu orðunum og raða þeim í ystu reitina og færa sig svo innar með styttri orðin.

Aukaverkefni

• Flokka orðin eftir kyni með því að setja skammstafanir fyrir aftan þau í listanum.
• Raða orðunum í stafrófsröð með því að skrá númer í reitina. Þannig er orðið afsökun er merkt 1, banani merkt 2 og svo koll af kolli.
• Fallbeygja orðin í eintölu og fleirtölu í stílabók.
• Bæta greini við orðin.

 

___________________________________________

 

10. Nafnorð

Nemendur skoða nokkur nafnorð sem koma fyrir í sögunni. Í verkefninu birtast þau í eintölu en verkefnið er að skrifa þau í fleirtölu og finna og skrá kyn þeirra.

Lausn

• brandari – brandarar – karlkyn (kk.)
• frekna – freknur – kvenkyn (kvk.)
• fótur – fætur – karlkyn (kk.)
• gluggi – gluggar – karlkyn (kk.)
• tönn – tennur – kvenkyn (kvk.)
• stelpa – stelpur – kvenkyn (kvk.)
• sokkur – sokkar – karlkyn (kk.)
• kinn – kinnar – kvenkyn (kvk.)
• vinur – vinir – karlkyn (kk.)
• peysa – peysur – kvenkyn (kvk.)
• skjal – skjöl – hvorugkyn (hk.)
• penni – pennar – karlkyn (kk.)
• marglytta – marglyttur – kvenkyn (kvk.)
• kartafla – kartöflur – kvenkyn (kvk.)
• banani – bananar – karlkyn (kk.)

___________________________________________

 

11. Þriggja stafa bingó

Í smásögunni koma fyrir fjöImörg þriggja bókstafa orð sem sjá má í Iista neðst á verkefnabIaðinu. Nemendur veIja 48 af þessum orðum og skrifa inn í bingóspjöIdin, ekki má nota hvert orð oftar en einu sinni. Kennari kIippir orðaIistann niður og notar sem bingómiða. Að ritun Iokinni er hefðbundið bingó spiIað þar sem nemendur krossa yfir reitina þegar þeirra orð er dregið og Iesið upp. Kennari ákveður hvort einhver umbun er fyrir sigurvegara en viðeigandi verðIaun gætu sem dæmi verið Iestrar- eða spiIastund á skóIabókasafninu.

Hugmyndir að aukaverkefnum í stíIabók

• Finna rímorð í orðaIistanum og skrifa upp.
• Raða orðunum í stafrófsröð og endurrita.
• Búa tiI stuttar máIsgreinar sem innihaIda orðin, og skiIa munnIega eða skrifIega.

 

___________________________________________

 

12. OrðfIokkaskífur

Verkefninu fyIgir KIippiskjaI #1. Nemendur kIippa út örvar með orðum, fIokka í nafnorð, sagnorð og Iýsingarorð og Iíma í réttar skotskífur á verkefnabIaðinu.

Lausn

• Lýsingarorð: fuIIkomið, dökkgrænn, stórkostIeg og svangur.
• Sagnorð: borða, urra, pissa og sitja.
• Nafnorð: margIytta, karfi og strætó.

Efni og áhöId

Skæri, Iímstifti, bókapIast eða pIast og pIöstunarvéI.

 

___________________________________________

 

13. Orðasafnið

Nemendur skoða skemmtiIega samsetta orðið hamingjuvæI og vinna með bókstafina sem mynda það. Verkefnið feIst í því að finna og skrifa þrjú orð sem hafa sama upphafsstaf og þeir 11 bókstafir sem mynda það. Yngri nemendur geta nýtt Iestrarbækur tiI að finna orð meðan eIdri nemendur gIímt við að finna dæmi úr eigin orðaforða.

StíIabókaverkefni

Neðst á verkefnabIaðinu er þríþætt aukaverkefni sem feIst í því að vinna með orðasafnið sem myndast, endurrita það upp í stafrófsröð, finna andheiti, samheiti og greina í orðfIokka.

 

___________________________________________

 

14. Saga í sögu

Í smásögunni kemur fyrir önnur styttri örsaga sem aðaIpersónan semur og skiIar sem skóIaverkefni. Verkefni nemenda er að myndskreyta nokkrar senur og setja upp í teiknimyndastíI.

 

___________________________________________

 

15. Satt eða ósatt?

Nemendur rifja upp söguna og skoða hvort fullyrðingar í verkefninu eru sannar eða ósannar. Börnin haka við rétt svör og vinna stílabókaverkefni í kjölfarið sem felst í því að 1) endurrita rangar fullyrðingar og gera þær sannar, 2) vinna með undirstrikuð nafnorð í eintölu, fleirtölu og greini og 3) skrifa skáletruð sagnorð í nafnhætti, nútíð og þátíð.

Lausn, rangar fullyrðingar

• Elías ætlar að taka þátt í upplestrarkeppni í skólanum sínum. Rangt, hann þarf að skrifa smásögu og lesa upp fyrir bekkinn sinn.
• Ewa hefur verið kærasta Baldurs síðan þau kynntust í leikskóla. Rangt, hún hefur verið nágranni og bekkjarsystir Elíasar síðustu 7 árin.
• Smásagan gerist í afskekktu þorpi á Austfjörðum sem nefnist Voðagerði. Rangt. Ekki kemur fram hvar smásagan gerist en í örsögu Elísar er minnst á bæinn Voðagerði þótt hvergi komi fram hvar á landinu hann er.
• Ögmundur kom á hestbaki í skólann og reið bæði yfir vöð og vötn. Rangt, en hann reið á vaðið í tíma og gerði fyrstur grein fyrir smásögunni sinni eða öllu heldur hvers vegna hann gat ekki skilað henni.

Lausn, undirrituð nafnorð í eintölu, fleirtölu og með greini

• upplestrarkeppni, upplestrarkeppnir / upplestrarkeppnin, upplestrarkeppnirnar
• kærasta, kærustur / kærastan, kærusturnar
• gestur, gestir / gesturinn, gestirnir
• hugmynd, hugmyndir / hugmyndin, hugmyndirnar
• manneskja, manneskjur / manneskjan, manneskjurnar
• þorp, þorp / þorpið, þorpin
• vað, vöð / vaðið, vöðin
• ostabrauð, ostabrauð / ostabrauðið, ostabrauðin
• sporðdrekaúlfur, sporðdrekaúlfar / sporðdrekaúlfurinn, sporðdrekaúlfarnir

Lausn, skáletruð sagnorð í nafnhætti, nútíð og þátíð

• að taka – tek – tók
• að hafa – hef – hafði
• að endurtaka – endurtek – endurtók
• að finna – finn – fann
• að heilsa – heilsa – heilsaði
• að gerast – gerist – gerðist
• að ríða – ríð – reið
• að veita – veiti – veitti
• að fjalla – fjalla – fjallaði
• að vera – er – var

 

___________________________________________

 

16. Krossaprófið

Upprifjun úr sögunni, nemendur haka í eitt rétt svar.

Lausn

• Titillinn er Fullkomið.
• Sögusvið er óþekkt íslenskt samfélag.
• Innri tíminn er nokkrir klukkutímar.
• Ytri tíminn er aprílmánuður en ártal kemur ekki fram.
• Álfrún er hugmyndarík kennslukona.
• Er hægt að kitla dáið fólk? Spurði forvitin litla systir.
• Ewu er m.a. lýst sem sætri stelpu með jólalegar freknur.
• Innblástur má t.d. kalla næringu fyrir hugarflugið.
• Marglytta með gleraugu klippti á veiðilínuna.
• Vummi er persóna í örsögu aðalpersónu (þessi sem býr í Voðagerði).

 

___________________________________________

17. Smásögukortið

Nemendur gera smásögukort og kynnast um leið algengum bókmenntahugtökum. Þau ákveða ýmislegt um persónur sögunnar, velja henni spennandi umhverfi, greina frá atburðum sem eiga að gerast og ákveða endinn. Börnin ákveða einnig hver innri og ytri tími sögunnar á að vera. Vinna má meira með smásögukortið í verkefninu Mín eigin smásaga.

Bókmenntahugtök

• Persónusköpun: Hvernig persónur koma fyrir í sögunni? Góðar eða vondar? Ungar eða gamlar? Dýr eða manneskjur, kannski geimverur? Hvernig líta þær út og hvað finnst þeim gaman að gera sem dæmi.
• Umhverfi: Hvar gerist sagan? Nemendur velja sögusviðið og lýsa því í örfáum orðum. Er þetta hafsbotn? Kastali? Kannski himingeimurinn?
• Atburðir: Allar sögur þurfa atburðarás, burðargrind, eitthvað sem gerist, heldur henni uppi og fær lesendur til að vilja lesa meira. Er eitthvað vandamál sem kemur upp eða þrautir sem þarf að leysa? Hvað fjallar sagan um?
• Endir: Hvernig leysa sögupersónurnar vandann eða verkefnið sem þær fengu upp í hendurnar? Hvernig endar sagan?
• Innri tími: Hvað tekur sagan langan tíma? Er þetta dagur í lífi einhvers, mannsævi eða eitt augnablik? Innri tími er sá tími sem líður í sögunni. Stundum kemur það fram, stundum ekki og stundum er hægt að átta sig á því með því að gera tímalínu. Hér er gott tækifæri til að vinna með bókmenntahugtakið og ná tökum á því.
• Ytri tími: Hvenær gerist sagan? Á Ísöld? Síðustu jól? Hvernig er best að koma því að? Ytri tíma er hægt að tengja við umhverfið eða atburði sem gerast og sem gefa þá vísbendingar. Var einhver að steikja risaeðluhamborgara? Ef svo er… hver gæti þá ytri tíminn verið?

 

___________________________________________

 

18-19. Mín eigin smásaga

Nemendur semja sitt eigið framhald á smásögunni og myndskreyta. Tilvalið er að nota verkefnablaðið Smásögukortið til að skipuleggja söguna áður en skrif hefjast.

Hér má finna ýmislegt sem tengjst sögugerð

• Að byrja sögur
• Að tímasetja atburði
• Að spinna sögu

 

___________________________________________

 

Klippiskjal #1

SkjaIið fyIgir verkefninu TímaIína þar sem nemendur Iesa textabrot úr sögunni og raða í rétta tímaröð. Börnin kIippa renningana niður og Iíma á verkefnabIaðið. Gott er að tyIIa renningunum fyrst, hIusta aftur á söguna, eða Iesa hana, áður en renningarnir eru Iímdir niður með Iímstifti.

Lausn

1. Krakkarnir gengu inn í skólastofuna. Flest geispandi.
2. Elías settist í sitt venjulega sæti og Baldur kom skömmu síðar.
3. „Ég fékk frábæra hugmynd!“ sagði Álfrún íslenskukennari.
4. „Við skrifum smásögur!“ bætti Álfrún við
5. Á leiðinni heim hugsaði Elías um söguna sína.
6. Hann ætlaði að nota öll flottustu orðin.
7. Elías fór rakleitt inn í herbergi þegar hann kom heim.
8. Það var bankað létt á hurðina og Elías vissi vel hver það var.
9. Iðunn vissi strax að Elías var í einhvers konar vandræðum.
10. „Ég þarf að skipta um umhverfi!“ sagði Elías og lokaði tölvunni.
11. Elías dró andann djúpt og byrjaði svo að lesa söguna.
12. Elías dró andann djúpt aftur og bætti svo við, „endir.“

Efni og áhöId
Skæri og Iímstifti.

 

___________________________________________

 

 

Klippiskjal #2

SkjaIið fyIgir verkefninu OrðfIokkaskífur. Nemendur kIippa örvarnar með orðunum út, fIokka í nafnorð, sagnorð og Iýsingarorð og Iíma í réttar skotskífur á verkefnabIaðinu. Í skjaIinu er einnig renningur með myndum sem er hugsað sem bókamerki fyrir þá sem viIja. TiIvaIið er að Iáta nemendur kIippa það út, Iita að viIda, merkja og pIasta.

Lausn

• Lýsingarorð: fuIIkomið, dökkgrænn, stórkostIeg og svangur.
• Sagnorð: borða, urra, pissa og sitja.
• Nafnorð: margIytta, karfi og strætó.

Efni og áhöId
Skæri, Iímstifti, bókapIast eða pIast og pIöstunarvéI.

 

___________________________________________